ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္း (UTI)
ဆီးလမ္းေၾကာင္းဆုိတာ ခႏၶာကိုယ္ကေန မေကာင္းတဲ့အညစ္အေၾကးေတြနဲ႔ေရေတြကို ဆီးထဲကစြန္႔ပစ္ဖုိ႔အတြက္ ပါ၀င္အလုပ္လုပ္ရတဲ့ ကုိယ္တြင္းအဂၤါပစၥည္းေတြကို စုေပါင္းၿပီးေခၚတာပါ။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ ေအာက္ပါ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ားပါ၀င္ပါတယ္။
(1) ဆီးသြားျပြန္ - ဆီးအိမ္ကဆီးေတြကို ခႏၶာကိုယ္အျပင္ဘက္ကိုစြန္႔ထုတ္ဖုိ႔အတြက္ ၾကားခံသယ္ပို႔ေပးရတဲ့ ျပြန္ငယ္ေလးပါ။
(2) ဆီးအိမ္ - ဆီးမသြားခင္စပ္ၾကားအခ်ိန္မွာဆီးေတြကိုသုိမီွးထားတဲ့အိတ္ပါ။
(3) ဆီးျပြန္ - ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ဆီးအိမ္ကိုခ်ိတ္ေပးထားတဲ့ျပြန္ပါ။
(4) ေက်ာက္ကပ္ - ပဲႀကီးေစ့နဲ႔ပံုစံတူတဲ့ ေက်ာက္ကပ္ေတြဟာေသြးထဲက အညစ္အေၾကးေတြကို ဆီးအျဖစ္ေျပာင္းလဲေပးပါတယ္။
ဒီဆီးလမ္းေၾကာင္းရဲ႕ တစ္ေနရာရာမွာ ဘက္တီးရီးယားပိုး ကူးစက္ခံရတာကိုဆီး လမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္း (UTI) လုိ႔ေခၚပါတယ္။
♦ ဘာေၾကာင့္ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ရသလဲ
စအုိနဲ႔စအုိတစ္၀ုိက္အေရျပားေပၚမွာရွိေနတဲ့ ဘက္တီးရီးယားပိုးေတြကအဓိကတရားခံပါ။ အဲဒီဘက္တီးရီးယားေတြကဆီးသြားျပြန္ကေနတစ္ဆင့္ ဆီးအိမ္ထဲအထိေရာက္သြားႏုိင္ပါတယ္။ အဲ့ဒီကတစ္ဆင့္ ေက်ာက္ကပ္ထဲအထိေတာင္ ေျခဆန္႔ႏုိင္ပါတယ္။
♦ ဘယ္လုိလူေတြမွာပိုျဖစ္ႏုိင္သလဲ
1. အမ်ိဳးသမီးမ်ား
အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ ဆီးလမ္းေၾကာင္းဟာ အမ်ဳိးသားေတြထက္ ပိုတုိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဘက္တီးရီးယားပိုးဟာ ဆီးသြားျပြန္၀ကေန ဆီးအိမ္ကိုေရာက္ဖုိ႔ ပိုမုိျမန္ဆန္ လြယ္ကူပါတယ္။
2. လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား
3. ေသြးဆံုးၿပီးေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား
ဓမၼတာစက္၀န္းရပ္သြားတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ မိန္းမကိုယ္ဟာေျပာင္းလဲလာၿပီး အီစထ႐ုိဂ်င္ေဟာ္မုန္းလည္း ေလ်ာ့နည္းလာပါတယ္။ အဲ့ဒီအမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ႏုိင္ေခ်ပိုမ်ားပါတယ္။
4. သုတ္ပိုးသတ္ေဆး (သို႔) အမ်ိဳးသမီးသံုး ကြန္ဒံုးအသံုးျပဳေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား
5. ဆီးလမ္းေၾကာင္းျပႆနာမ်ား
ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုင္ရွင္ေတြ ( ဥပမာ- ဆီးအိမ္မွာအိတ္ငယ္ေလးေတြ အပိုပါသူေတြ (Diverticulum Bladder))နဲ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းထဲကုိ တစ္ခုခု ထည့္သြင္းထားသူေတြ (ဥပမာ - ဆီးပိုက္တပ္ဆင္ထားသူ) ဟာဆီးလမ္းေၾကာင္း ပုိး၀င္ လြယ္ပါတယ္။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းရဲ႕ တစ္ေနရာရာမွာပိတ္ဆုိ႔မႈ ရွိေနမယ္ဆုိရင္လည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ဖုိ႔အခြင့္အေရးမ်ားပါတယ္။
6. နာတာရွည္ေရာဂါမ်ား
နာတာရွည္ေရာဂါတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးခံစားေနရသူေတြ (ဥပမာ-ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေ၀ဒနာရွင္) ေတြမွာလည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ႏုိင္ေခ်ပိုမ်ားပါတယ္။ သူတုိ႔မွာခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ခုခံ ၏စြမ္းအားစနစ္ အားနည္းေနတာမုိ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းလိုမ်ဳိး ေရာဂါပိုးကူးစက္၀င္ေရာက္ျခင္းေတြကို ခႏၶာကိုယ္ျပန္လည္ ခုခံတုိက္ခုိက္ႏုိင္စြမ္းအားနည္းေနလို႔ပါ။
7. မ်ိဳးဗီဇ
အခ်ဳိ႕အမ်ဳိးသမီးေတြဟာ မ်ဳိး႐ုိးဗီဇအရ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ႏုိင္ေခ်ျမင့္မားၾကၿပီး သူတို႔ရဲ႕ဆီးသြားျပြန္ဟာလည္း ဘက္တီးရီးယားပုိး အလြယ္တကူကပ္ၿငိႏုိင္ပါတယ္။
♦ ဘယ္လုိအေျခအေနမ်ဳိးမွာ ဆရာ၀န္နဲ႔ ခ်က္ခ်င္းျပသ တုိင္ပင္ေဆြးေႏြးသင့္သလဲ
ပုိးသတ္ေဆးေသာက္ၿပီးငါးရက္ေနတဲ့အထိမွ ေရာဂါလကၡဏာေတြမသက္သာရင္ ဆရာ၀န္ႏွင့္ ျပန္လည္ ျပသတုိင္ပင္သင့္ပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္း ခံစားေနရၿပီး ကုိယ္အပူခ်ိန္အရမ္းတက္လာရင္၊ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ထားရတဲ့ မိခင္ေလာင္းျဖစ္ေနရင္၊ ေသြးခ်ဳိ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိေနရင္လည္း ဆရာ၀န္နဲ႔ ျပသတုိင္ ပင္ရပါတယ္။
♦ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပုိး၀င္ျခင္းအမ်ဳိးအစားဘယ္ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါသလဲ
ဆီးသြားႁပြန္နဲ႔ဆီးအိမ္မွာ ပုိး၀င္ရင္ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေအာက္ပိုင္းပုိး၀င္ျခင္းလို႔ေခၚပါတယ္။
ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ဆီးႁပြန္မွာပုိး၀င္ရင္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း အထက္ပုိင္းပိုး၀င္ျခင္းလို႔ေခၚပါတယ္။
ဆီးလမ္းေၾကာင္းအထက္ပုိင္းပုိး၀င္ျခင္းျဖစ္ရင္ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးဖို႔အခြင့္အလမ္းပုိမ်ားတဲ့အတြက္ ပုိေၾကာက္ရပါတယ္။
ေဆးပညာအေခၚအရဆုိရင္ေတာ့ ဆီးအိမ္ပုိး၀င္ရင္ cystitis လို႔ေခၚၿပီး ဆီးျပြန္ပိုး၀င္ရင္ urethritis လို႔ေခၚပါတယ္။
ေရာဂါျပင္းထန္မႈအေျခအေနေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့လည္းသာမန္ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပုိး၀င္ျခင္း Simple UTI နဲ႔ ျပင္းထန္ေသာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္း complicated UTI ဆုိၿပီးလည္းခြဲျခားပါတယ္။
♦ ဘာေရာဂါလကၡဏာေတြ ခံစားရမွာလဲ
ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ ပုိး၀င္တဲ့အခါ ဆီးအိမ္နဲ႔ဆီးသြားျပြန္တစ္ေလွ်ာက္ ေရာင္ရမ္းလာပါတယ္။ အဲဒီလို ေရာင္ရမ္းလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဆီးစပ္တစ္၀ိုက္နဲ႔ ၀မ္းဗိုက္ေအာက္ပုိင္းမွာ နာက်င္လာသလုိ ဆီးမၾကာခဏ သြားခ်င္ေနပါလိမ့္မယ္။ တစ္ခါတေလဆီးသြားခ်င္ေနေပမယ့္ သြားလိုက္တဲ့အခါ ဆီးစက္အနည္းငယ္ပဲထြက္လာၿပီး ပူစပ္ပူေလာင္ခံစားရတတ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕သူေတြမွာေတာ့ ဆီးမထိန္းႏိုင္တာမ်ဳိးလည္းရွိတတ္ပါတယ္။
ဆီးသြားႁပြန္ကေန၀င္လာတဲ့ပုိးဟာ ေက်ာက္ကပ္အထိေရာက္သြားၿပီဆုိရင္ေတာ့ ခါးနာ၊ ခါးကိုက္ၿပီး ကုိယ္အပူခ်ိန္တက္လာပါတယ္။ ခ်က္ခ်င္းကုသမႈခံယူဖို႔လိုပါတယ္။ မကုရင္ ေက်ာက္ကပ္ထဲက ပုိးက ေသြးေၾကာေတြကေနတဆင့္ တစ္ကုိယ္လံုးကုိပ်ံ႕ႏွံ႕သြားၿပီး အသက္အႏၱရာယ္ရွိပါတယ္။
♦ ဘယ္လိုစမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြျပဳလုပ္ရမလဲ
ဆီးကုိ အဏုၾကည့္မွန္ေျပာင္းႏွင့္စစ္ေဆးၾကည့္႐ႈျခင္း (Urinalysis) ၊ ဆီးတြင္ပုိးရွိမရွိ ေမြးျမဴၾကည့္ျခင္း (Urine Culture)တုိ႔ကုိ ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။
၀မ္းဗိုက္ကုိ တယ္လီေဗးရွင္းဓာတ္မွန္႐ိုက္ျခင္း (USG)၊ကြန္ပ်ဴတာဓာတ္မွန္႐ိုက္ျခင္း (CT Scan) ေတြလည္း ရံဖန္ရံခါလိုအပ္လာႏိုင္ပါတယ္။
♦ ဘယ္လိုကုသမႈခံယူရမလဲ
သာမန္ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္း (Simple UTI) ဟာပုိးသတ္ေဆး (၃) ရက္ခန္႔ေပး႐ံု နဲ႔ ေပ်ာက္ကင္းသက္သာပါလိမ့္မယ္။ အသံုးမ်ားတဲ့ ေဆးေတြကေတာ့ Sulfamethoxazole-trimethoprim၊ Amoxicillin၊ Nitrofurantoin၊ Ampicillin၊ Ciprofloxacin နဲ႔ Levofloxacin တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခါတေလေတာ့ ရက္သတၱပတ္ေပါင္းမ်ားစြာခ်ီၿပီး ေဆးေသာက္မွ ေပ်ာက္ကင္းတာ မ်ဳိးလည္းရွိပါတယ္။ ပိုးသတ္ေဆး အမ်ဳိးအစားေပၚမူတည္ၿပီး တစ္ေန႔တစ္ႀကိမ္တည္း ေသာက္ရတာရွိသလို တစ္ေန႔ေလးႀကိမ္ ေသာက္ရတာလည္း ရွိပါတယ္။ တစ္ခါႏွစ္ခါေသာက္ ၿပီး႐ံုနဲ႔ ဆီးစပ္ကိုက္တာ၊ ဆီးမၾကာခဏ သြားခ်င္တာစတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြ သက္သာသြားႏိုင္ေပမယ့္ ေဆးကုိေသာက္ရမယ့္ အႀကိမ္အေရအတြက္ အျပည့္အ၀ေသာက္ရပါမယ္။ အဲ့လို႔ မေသာက္ရင္ ခဏခဏျပန္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
♦ ျပန္ေကာင္းႏိုင္ေခ်ဘယ္ေလာက္ရွိပါသလဲ
သာမန္ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္းက သံုးရက္ပုိးသတ္ေဆးေသာက္႐ံုနဲ႔ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါတယ္။ ကုသမႈၿပီးတဲ့အခါ ဆီးမွာပိုးရွိ/မရွိ ပိုးျပန္ေမြးၾကည့္စရာ (Urine Culture) မလိုပါဘူး။
ျပင္းထန္တဲ့ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္းဆုိရင္ေတာ့ ေဆးရက္ျပည့္သြားရင္ ဆီးမွာပိုးရွိ/မရွိ ျပန္ေမြးၾကည့္ရပါတယ္။
ကုသမႈၿပီးဆံုးလို႔မွ ေရာဂါလကၡဏာမသက္သာဘူးဆုိရင္ေတာ့ ေဆးကုိ ရက္တိုးေသာက္ျခင္း၊ ေဆးေျပာင္းျခင္း၊ ပုိးသတ္ေဆးထိုးျခင္းတုိ႔ ျပဳလုပ္ရပါမယ္။
♦ ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႔ ဘာျပႆနာေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါသလဲ
ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္းကေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာျဖစ္ခဲပါတယ္။ ျဖစ္ၿပီ ဆုိရင္ေတာ့ ျပင္းထန္ႏိုင္ၿပီး ေက်ာက္ကပ္ အလုပ္မလုပ္ေတာ့တဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ခႏၶာကုိယ္ရဲ႕ခုခံအားစနစ္အားနည္းသူေတြနဲ႔ နာတာရွည္ေရာဂါတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးရွိသူေတြ (ဥပမာ - ေသြးခ်ဳိဆီးခ်ဳိေ၀ဒနာရွင္) မွာ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာ၀င္တာမ်ားပါတယ္။
♦ မျဖစ္ပြားေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္ႏိုင္ပါသလဲ
- လိင္ဆက္ဆံၿပီးတုိင္းဆီးသြားေပးပါ။
- ဆီးသြားတဲ့အခါ ဆီးအကုန္ကုန္ရင္ စကၠန္႔အနည္းငယ္နားၿပီးထပ္မံၫႇစ္ကာဆီးထပ္သြားေအာင္ ႀကိဳးစားၾကည့္ပါ။ ဆီးက်န္မရွိေစရန္ျဖစ္ပါတယ္။
- အေလးသြားၿပီးတဲ့အခါ အေရွ႕မွအေနာက္သုိ႔သာသန္႔စင္ေပးပါ။ ဒါမွသာ စအုိတစ္၀ိုက္က ဘက္တီးရီးယားေတြ ဆီးသြားျပြန္ဆီမေရာက္မွာပါ။
- ၀မ္းမခ်ဳပ္ေစရန္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္၊ သစ္သီး၀လံမ်ားမ်ားစားပါ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ။
♦ ဘယ္လိုအစားအစာေတြ ေရွာင္သင့္ပါသလဲ
ေအာက္မွာေဖာ္ျပထားတဲ့ အစားအစာေတြဟာဆီးအိမ္ကုိလႈံ႕ေဆာ္ေပးတဲ့ အာနိသင္ရွိတဲ့ အျပင္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြကုိပုိဆုိးေစတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကုသမႈခံယူေနစဥ္ ေရာဂါမေပ်ာက္ကင္းခင္မွာဒီအစားအေသာက္ေတြကုိေရွာင္သင့္ပါတယ္။
(1) ေကာ္ဖီ
(2) အရက္ႏွင့္အယ္လ္ကုိေဟာပါေသာအရည္မ်ား
(3) ကာဗြန္ပါေသာအခ်ဳိရည္မ်ား
(4) အခ်ဥ္ဓာတ္မ်ားေသာအသီးမ်ား (Citris Acid ပါ၀င္မႈျမင့္မားတဲ့ အသီးအႏွံေတြကုိဆုိလိုတာပါ။ သံပုရာသီး၊ လိေမၼာ္သီး၊ ဂရိတ္ဖ႐ု၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ ပန္းသီး၊ မက္မြန္ သီး၊ စပ်စ္သီး၊ ဇီးသီး၊ စေတာ္ဘယ္ရီနဲ႔ နာနတ္သီးေတြျဖစ္ပါတယ္။)
(5) င႐ုတ္သီးႏွင့္ အစပ္လြန္ကဲေသာအစားအေသာက္မ်ား
♦ ဘယ္လိုအစားအစာေတြ စားေပးသင့္သလဲ
အဓိကအခ်က္ကေတာ့ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ေပးပါ။ တစ္ေန႔ကုိသံုးလီတာေလာက္ေတာ့ အနည္းဆံုးေသာက္သင့္ပါတယ္။
အာဟာရျပည့္၀တဲ့ အစားအစာေတြကုိ စားသံုးေပးပါ။
Dr. Htet Htet Aung
www.drmyanmar.com
ဆီးလမ္းေၾကာင္းဆုိတာ ခႏၶာကိုယ္ကေန မေကာင္းတဲ့အညစ္အေၾကးေတြနဲ႔ေရေတြကို ဆီးထဲကစြန္႔ပစ္ဖုိ႔အတြက္ ပါ၀င္အလုပ္လုပ္ရတဲ့ ကုိယ္တြင္းအဂၤါပစၥည္းေတြကို စုေပါင္းၿပီးေခၚတာပါ။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ ေအာက္ပါ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ားပါ၀င္ပါတယ္။
(1) ဆီးသြားျပြန္ - ဆီးအိမ္ကဆီးေတြကို ခႏၶာကိုယ္အျပင္ဘက္ကိုစြန္႔ထုတ္ဖုိ႔အတြက္ ၾကားခံသယ္ပို႔ေပးရတဲ့ ျပြန္ငယ္ေလးပါ။
(2) ဆီးအိမ္ - ဆီးမသြားခင္စပ္ၾကားအခ်ိန္မွာဆီးေတြကိုသုိမီွးထားတဲ့အိတ္ပါ။
(3) ဆီးျပြန္ - ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ဆီးအိမ္ကိုခ်ိတ္ေပးထားတဲ့ျပြန္ပါ။
(4) ေက်ာက္ကပ္ - ပဲႀကီးေစ့နဲ႔ပံုစံတူတဲ့ ေက်ာက္ကပ္ေတြဟာေသြးထဲက အညစ္အေၾကးေတြကို ဆီးအျဖစ္ေျပာင္းလဲေပးပါတယ္။
ဒီဆီးလမ္းေၾကာင္းရဲ႕ တစ္ေနရာရာမွာ ဘက္တီးရီးယားပိုး ကူးစက္ခံရတာကိုဆီး လမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္း (UTI) လုိ႔ေခၚပါတယ္။
♦ ဘာေၾကာင့္ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ရသလဲ
စအုိနဲ႔စအုိတစ္၀ုိက္အေရျပားေပၚမွာရွိေနတဲ့ ဘက္တီးရီးယားပိုးေတြကအဓိကတရားခံပါ။ အဲဒီဘက္တီးရီးယားေတြကဆီးသြားျပြန္ကေနတစ္ဆင့္ ဆီးအိမ္ထဲအထိေရာက္သြားႏုိင္ပါတယ္။ အဲ့ဒီကတစ္ဆင့္ ေက်ာက္ကပ္ထဲအထိေတာင္ ေျခဆန္႔ႏုိင္ပါတယ္။
♦ ဘယ္လုိလူေတြမွာပိုျဖစ္ႏုိင္သလဲ
1. အမ်ိဳးသမီးမ်ား
အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ ဆီးလမ္းေၾကာင္းဟာ အမ်ဳိးသားေတြထက္ ပိုတုိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဘက္တီးရီးယားပိုးဟာ ဆီးသြားျပြန္၀ကေန ဆီးအိမ္ကိုေရာက္ဖုိ႔ ပိုမုိျမန္ဆန္ လြယ္ကူပါတယ္။
2. လိင္ဆက္ဆံမႈမ်ားေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား
3. ေသြးဆံုးၿပီးေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား
ဓမၼတာစက္၀န္းရပ္သြားတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ မိန္းမကိုယ္ဟာေျပာင္းလဲလာၿပီး အီစထ႐ုိဂ်င္ေဟာ္မုန္းလည္း ေလ်ာ့နည္းလာပါတယ္။ အဲ့ဒီအမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ႏုိင္ေခ်ပိုမ်ားပါတယ္။
4. သုတ္ပိုးသတ္ေဆး (သို႔) အမ်ိဳးသမီးသံုး ကြန္ဒံုးအသံုးျပဳေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား
5. ဆီးလမ္းေၾကာင္းျပႆနာမ်ား
ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုင္ရွင္ေတြ ( ဥပမာ- ဆီးအိမ္မွာအိတ္ငယ္ေလးေတြ အပိုပါသူေတြ (Diverticulum Bladder))နဲ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းထဲကုိ တစ္ခုခု ထည့္သြင္းထားသူေတြ (ဥပမာ - ဆီးပိုက္တပ္ဆင္ထားသူ) ဟာဆီးလမ္းေၾကာင္း ပုိး၀င္ လြယ္ပါတယ္။ ဆီးလမ္းေၾကာင္းရဲ႕ တစ္ေနရာရာမွာပိတ္ဆုိ႔မႈ ရွိေနမယ္ဆုိရင္လည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ဖုိ႔အခြင့္အေရးမ်ားပါတယ္။
6. နာတာရွည္ေရာဂါမ်ား
နာတာရွည္ေရာဂါတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးခံစားေနရသူေတြ (ဥပမာ-ေသြးခ်ဳိ၊ ဆီးခ်ဳိေ၀ဒနာရွင္) ေတြမွာလည္း ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပိုး၀င္ႏုိင္ေခ်ပိုမ်ားပါတယ္။ သူတုိ႔မွာခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ခုခံ ၏စြမ္းအားစနစ္ အားနည္းေနတာမုိ႔ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ျခင္းလိုမ်ဳိး ေရာဂါပိုးကူးစက္၀င္ေရာက္ျခင္းေတြကို ခႏၶာကိုယ္ျပန္လည္ ခုခံတုိက္ခုိက္ႏုိင္စြမ္းအားနည္းေနလို႔ပါ။
7. မ်ိဳးဗီဇ
အခ်ဳိ႕အမ်ဳိးသမီးေတြဟာ မ်ဳိး႐ုိးဗီဇအရ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္ႏုိင္ေခ်ျမင့္မားၾကၿပီး သူတို႔ရဲ႕ဆီးသြားျပြန္ဟာလည္း ဘက္တီးရီးယားပုိး အလြယ္တကူကပ္ၿငိႏုိင္ပါတယ္။
♦ ဘယ္လုိအေျခအေနမ်ဳိးမွာ ဆရာ၀န္နဲ႔ ခ်က္ခ်င္းျပသ တုိင္ပင္ေဆြးေႏြးသင့္သလဲ
ပုိးသတ္ေဆးေသာက္ၿပီးငါးရက္ေနတဲ့အထိမွ ေရာဂါလကၡဏာေတြမသက္သာရင္ ဆရာ၀န္ႏွင့္ ျပန္လည္ ျပသတုိင္ပင္သင့္ပါတယ္။
ဒါ့အျပင္ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္း ခံစားေနရၿပီး ကုိယ္အပူခ်ိန္အရမ္းတက္လာရင္၊ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ထားရတဲ့ မိခင္ေလာင္းျဖစ္ေနရင္၊ ေသြးခ်ဳိ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိေနရင္လည္း ဆရာ၀န္နဲ႔ ျပသတုိင္ ပင္ရပါတယ္။
♦ ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပုိး၀င္ျခင္းအမ်ဳိးအစားဘယ္ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါသလဲ
ဆီးသြားႁပြန္နဲ႔ဆီးအိမ္မွာ ပုိး၀င္ရင္ဆီးလမ္းေၾကာင္း ေအာက္ပိုင္းပုိး၀င္ျခင္းလို႔ေခၚပါတယ္။
ေက်ာက္ကပ္နဲ႔ဆီးႁပြန္မွာပုိး၀င္ရင္ ဆီးလမ္းေၾကာင္း အထက္ပုိင္းပိုး၀င္ျခင္းလို႔ေခၚပါတယ္။
ဆီးလမ္းေၾကာင္းအထက္ပုိင္းပုိး၀င္ျခင္းျဖစ္ရင္ ေက်ာက္ကပ္ပ်က္စီးဖို႔အခြင့္အလမ္းပုိမ်ားတဲ့အတြက္ ပုိေၾကာက္ရပါတယ္။
ေဆးပညာအေခၚအရဆုိရင္ေတာ့ ဆီးအိမ္ပုိး၀င္ရင္ cystitis လို႔ေခၚၿပီး ဆီးျပြန္ပိုး၀င္ရင္ urethritis လို႔ေခၚပါတယ္။
ေရာဂါျပင္းထန္မႈအေျခအေနေပၚမူတည္ၿပီးေတာ့လည္းသာမန္ဆီးလမ္းေၾကာင္း ပုိး၀င္ျခင္း Simple UTI နဲ႔ ျပင္းထန္ေသာ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္း complicated UTI ဆုိၿပီးလည္းခြဲျခားပါတယ္။
♦ ဘာေရာဂါလကၡဏာေတြ ခံစားရမွာလဲ
ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ ပုိး၀င္တဲ့အခါ ဆီးအိမ္နဲ႔ဆီးသြားျပြန္တစ္ေလွ်ာက္ ေရာင္ရမ္းလာပါတယ္။ အဲဒီလို ေရာင္ရမ္းလာတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဆီးစပ္တစ္၀ိုက္နဲ႔ ၀မ္းဗိုက္ေအာက္ပုိင္းမွာ နာက်င္လာသလုိ ဆီးမၾကာခဏ သြားခ်င္ေနပါလိမ့္မယ္။ တစ္ခါတေလဆီးသြားခ်င္ေနေပမယ့္ သြားလိုက္တဲ့အခါ ဆီးစက္အနည္းငယ္ပဲထြက္လာၿပီး ပူစပ္ပူေလာင္ခံစားရတတ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕သူေတြမွာေတာ့ ဆီးမထိန္းႏိုင္တာမ်ဳိးလည္းရွိတတ္ပါတယ္။
ဆီးသြားႁပြန္ကေန၀င္လာတဲ့ပုိးဟာ ေက်ာက္ကပ္အထိေရာက္သြားၿပီဆုိရင္ေတာ့ ခါးနာ၊ ခါးကိုက္ၿပီး ကုိယ္အပူခ်ိန္တက္လာပါတယ္။ ခ်က္ခ်င္းကုသမႈခံယူဖို႔လိုပါတယ္။ မကုရင္ ေက်ာက္ကပ္ထဲက ပုိးက ေသြးေၾကာေတြကေနတဆင့္ တစ္ကုိယ္လံုးကုိပ်ံ႕ႏွံ႕သြားၿပီး အသက္အႏၱရာယ္ရွိပါတယ္။
♦ ဘယ္လိုစမ္းသပ္စစ္ေဆးမႈေတြျပဳလုပ္ရမလဲ
ဆီးကုိ အဏုၾကည့္မွန္ေျပာင္းႏွင့္စစ္ေဆးၾကည့္႐ႈျခင္း (Urinalysis) ၊ ဆီးတြင္ပုိးရွိမရွိ ေမြးျမဴၾကည့္ျခင္း (Urine Culture)တုိ႔ကုိ ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။
၀မ္းဗိုက္ကုိ တယ္လီေဗးရွင္းဓာတ္မွန္႐ိုက္ျခင္း (USG)၊ကြန္ပ်ဴတာဓာတ္မွန္႐ိုက္ျခင္း (CT Scan) ေတြလည္း ရံဖန္ရံခါလိုအပ္လာႏိုင္ပါတယ္။
♦ ဘယ္လိုကုသမႈခံယူရမလဲ
သာမန္ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္း (Simple UTI) ဟာပုိးသတ္ေဆး (၃) ရက္ခန္႔ေပး႐ံု နဲ႔ ေပ်ာက္ကင္းသက္သာပါလိမ့္မယ္။ အသံုးမ်ားတဲ့ ေဆးေတြကေတာ့ Sulfamethoxazole-trimethoprim၊ Amoxicillin၊ Nitrofurantoin၊ Ampicillin၊ Ciprofloxacin နဲ႔ Levofloxacin တို႔ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ခါတေလေတာ့ ရက္သတၱပတ္ေပါင္းမ်ားစြာခ်ီၿပီး ေဆးေသာက္မွ ေပ်ာက္ကင္းတာ မ်ဳိးလည္းရွိပါတယ္။ ပိုးသတ္ေဆး အမ်ဳိးအစားေပၚမူတည္ၿပီး တစ္ေန႔တစ္ႀကိမ္တည္း ေသာက္ရတာရွိသလို တစ္ေန႔ေလးႀကိမ္ ေသာက္ရတာလည္း ရွိပါတယ္။ တစ္ခါႏွစ္ခါေသာက္ ၿပီး႐ံုနဲ႔ ဆီးစပ္ကိုက္တာ၊ ဆီးမၾကာခဏ သြားခ်င္တာစတဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြ သက္သာသြားႏိုင္ေပမယ့္ ေဆးကုိေသာက္ရမယ့္ အႀကိမ္အေရအတြက္ အျပည့္အ၀ေသာက္ရပါမယ္။ အဲ့လို႔ မေသာက္ရင္ ခဏခဏျပန္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
♦ ျပန္ေကာင္းႏိုင္ေခ်ဘယ္ေလာက္ရွိပါသလဲ
သာမန္ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္းက သံုးရက္ပုိးသတ္ေဆးေသာက္႐ံုနဲ႔ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ပါတယ္။ ကုသမႈၿပီးတဲ့အခါ ဆီးမွာပိုးရွိ/မရွိ ပိုးျပန္ေမြးၾကည့္စရာ (Urine Culture) မလိုပါဘူး။
ျပင္းထန္တဲ့ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္းဆုိရင္ေတာ့ ေဆးရက္ျပည့္သြားရင္ ဆီးမွာပိုးရွိ/မရွိ ျပန္ေမြးၾကည့္ရပါတယ္။
ကုသမႈၿပီးဆံုးလို႔မွ ေရာဂါလကၡဏာမသက္သာဘူးဆုိရင္ေတာ့ ေဆးကုိ ရက္တိုးေသာက္ျခင္း၊ ေဆးေျပာင္းျခင္း၊ ပုိးသတ္ေဆးထိုးျခင္းတုိ႔ ျပဳလုပ္ရပါမယ္။
♦ ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႔ ဘာျပႆနာေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါသလဲ
ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္ျခင္းကေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာျဖစ္ခဲပါတယ္။ ျဖစ္ၿပီ ဆုိရင္ေတာ့ ျပင္းထန္ႏိုင္ၿပီး ေက်ာက္ကပ္ အလုပ္မလုပ္ေတာ့တဲ့အထိ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ခႏၶာကုိယ္ရဲ႕ခုခံအားစနစ္အားနည္းသူေတြနဲ႔ နာတာရွည္ေရာဂါတစ္မ်ဳိးမ်ဳိးရွိသူေတြ (ဥပမာ - ေသြးခ်ဳိဆီးခ်ဳိေ၀ဒနာရွင္) မွာ ေနာက္ဆက္တြဲ ျပႆနာ၀င္တာမ်ားပါတယ္။
♦ မျဖစ္ပြားေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္ႏိုင္ပါသလဲ
- လိင္ဆက္ဆံၿပီးတုိင္းဆီးသြားေပးပါ။
- ဆီးသြားတဲ့အခါ ဆီးအကုန္ကုန္ရင္ စကၠန္႔အနည္းငယ္နားၿပီးထပ္မံၫႇစ္ကာဆီးထပ္သြားေအာင္ ႀကိဳးစားၾကည့္ပါ။ ဆီးက်န္မရွိေစရန္ျဖစ္ပါတယ္။
- အေလးသြားၿပီးတဲ့အခါ အေရွ႕မွအေနာက္သုိ႔သာသန္႔စင္ေပးပါ။ ဒါမွသာ စအုိတစ္၀ိုက္က ဘက္တီးရီးယားေတြ ဆီးသြားျပြန္ဆီမေရာက္မွာပါ။
- ၀မ္းမခ်ဳပ္ေစရန္ ဟင္းသီးဟင္းရြက္၊ သစ္သီး၀လံမ်ားမ်ားစားပါ။ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ။
♦ ဘယ္လိုအစားအစာေတြ ေရွာင္သင့္ပါသလဲ
ေအာက္မွာေဖာ္ျပထားတဲ့ အစားအစာေတြဟာဆီးအိမ္ကုိလႈံ႕ေဆာ္ေပးတဲ့ အာနိသင္ရွိတဲ့ အျပင္ ဆီးလမ္းေၾကာင္းပုိး၀င္တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာေတြကုိပုိဆုိးေစတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကုသမႈခံယူေနစဥ္ ေရာဂါမေပ်ာက္ကင္းခင္မွာဒီအစားအေသာက္ေတြကုိေရွာင္သင့္ပါတယ္။
(1) ေကာ္ဖီ
(2) အရက္ႏွင့္အယ္လ္ကုိေဟာပါေသာအရည္မ်ား
(3) ကာဗြန္ပါေသာအခ်ဳိရည္မ်ား
(4) အခ်ဥ္ဓာတ္မ်ားေသာအသီးမ်ား (Citris Acid ပါ၀င္မႈျမင့္မားတဲ့ အသီးအႏွံေတြကုိဆုိလိုတာပါ။ သံပုရာသီး၊ လိေမၼာ္သီး၊ ဂရိတ္ဖ႐ု၊ ခရမ္းခ်ဥ္သီး၊ ပန္းသီး၊ မက္မြန္ သီး၊ စပ်စ္သီး၊ ဇီးသီး၊ စေတာ္ဘယ္ရီနဲ႔ နာနတ္သီးေတြျဖစ္ပါတယ္။)
(5) င႐ုတ္သီးႏွင့္ အစပ္လြန္ကဲေသာအစားအေသာက္မ်ား
♦ ဘယ္လိုအစားအစာေတြ စားေပးသင့္သလဲ
အဓိကအခ်က္ကေတာ့ ေရမ်ားမ်ားေသာက္ေပးပါ။ တစ္ေန႔ကုိသံုးလီတာေလာက္ေတာ့ အနည္းဆံုးေသာက္သင့္ပါတယ္။
အာဟာရျပည့္၀တဲ့ အစားအစာေတြကုိ စားသံုးေပးပါ။
Dr. Htet Htet Aung
www.drmyanmar.com
No comments:
Post a Comment