အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆး
ေယဘူယ်အားျဖင့္
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆး (EC)နဲ႔ သားအိမ္တြင္းထည္႔ပစၥည္း IUD ေတြက အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံၿပီး မ်ိဳးေအာင္ႏုိင္တဲ့အခြင့္အလမ္း ေလွ်ာ့က်ေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးပါတယ္။အေရးေပၚေဆးကို အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံမႈ (ဥပမာ – အဓမၼက်င့္ခံရျခင္း၊ ခ်စ္နယ္ကၽြံျခင္း၊ အိမ္ေထာင္သည္မ်ား သားဆက္ျခားနည္းလမ္းတစ္ခုခုကို လဲြမွားသြာအသံုးျပဳမိျခင္း၊ အတူေနၿပီး မည္သည့္သားဆက္ျခားနည္းလမ္းမွ မသံုးမိျခင္း) စတဲ့အေျခအေနေတြမွာ သံုးသင့္ပါတယ္။အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံၿပီး (၅)ရက္ၾကာတဲ့အထိ သံုးလို႔ရပါတယ္။အေရးေပၚေသာက္ေဆးေတြဟာ အလြယ္တကူ၀ယ္ယူရရွိႏိုင္ပါတယ္။အေရးေပၚေသာက္ေဆးေတြဟာ တျခားသားဆက္ျခားနည္းေတြေလာက္ ထိေရာက္မူမရွိပါဘူး။အေရးေပၚေသာက္ေဆးကို အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံၿပီး ၇၂ နာရီအတြင္းေသာက္ပါက ၈၈ ရာခိုင္ႏႈန္းအထက္ ထိေရာက္ပါတယ္။ေၾကးနီ IUD ကို အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံၿပီး ၁၂၀ နာရီအတြင္း ထည့္သြင္းပါက ၉၉.၉ ရာခိုင္ႏႈန္းထိေရာက္မႈရွိပါတယ္။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆး(EC)ဆိုတာဘာလဲ။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆးေတြကို အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံအၿပီး ရက္အနည္းငယ္တြင္းေသာက္ပါက ပုိထိေရာက္ပါတယ္။ ဒီနည္းကို တျခား သားဆက္ျခား နည္းေတြ အလုပ္မျဖစ္မွ(ဒါမွမဟုတ္) မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံမိတဲ့အခါမွ သံုးသင့္ပါတယ္။ ေအာက္ပါအေျခအေနေတြမွာအသံုးျပဳမိႏိုင္ပါတယ္။
အတူေနၿပီး မည္သည့္်ဆက္ျခားနည္းကိုမွ မသံုးမိတဲ့အခါ၊သားဆက္ျခားေဆးေတြေသာက္ဖို႔ေမ့သြားတဲ့အခါ (ဒါမွမဟုတ္) ကြန္ဒံုးသံုးဖို႔ ေမ့သြားတဲ့အခါ၊သင့္အေဖာ္ရဲ႕ကြန္ဒံုးေပါက္ၿပဲ (ဒါမွမဟုတ္) ေခ်ာ္ထြက္သြားတဲ့အခါ၊သင့္အေဖာ္ အခ်ိန္မီမဆြဲထုတ္ႏိုင္တဲ့အခါ၊ေယာနိလမ္းေၾကာင္းကို အကာအကြယ္မဲ႔ လိင္ဆက္ဆံဖို႔ တြန္းအားေပးခံရတဲ့အခါ။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆး(EC)ေတြဟာ ကိုယ္၀န္ရွိမသြားဖို႔ တားဆီးေပးပါတယ္။ အဲ့ဒါကို ပံုမွန္သံုးတဲ့သားဆက္ျခားနည္းအေနနဲ႔ မသံုးသင့္ဘဲ အရန္အစီအစဥ္အေနနဲ႔သာ သံုးသင့္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တစ္လံုး ဒါမွမဟုတ္ ႏွစ္လံုးေသာက္ရတဲ့ ေဆးေတြေရာရွိပါတယ္။ အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆးေတြကို အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံအၿပီး ငါးရက္[နာရီ(၁၂၀)]အထိ သံုးလို႔ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေစာေစာေသာက္ေလ ပိုထိ ေရာက္ေလ ပါပဲ။အေရးေပၚသား ဆက္ျခားနည္းအျဖစ္သံုးႏိုင္တဲ့ ေနာက္ထပ္နည္းတစ္ခုကေတာ့ ေၾကးနီျဖင္႔ျပဳလုပ္ထားေသာ သားအိမ္တြင္းထည္႔ပစၥည္းပါ။ ေၾကးနီ IUDကို အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံအၿပီး နာရီ(၁၂၀) ငါးရက္အတြင္း ဆရာ၀န္နဲ႔ထည့္သြင္းရင္ အေရးေပၚသားဆက္ျခားနည္းအျဖစ္သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ထည့္သြင္းၿပီးငါးရက္အၾကာမွာတင္ (၉၉)ရာခိုင္ႏႈန္းထိေရာက္မႈရွိၿပီး အဲ့ဒါကို သေႏၶတားနည္းအျဖစ္ (၁၀)ႏွစ္အထိ သင္ဆႏၵရွိသေလာက္ ဆက္လက္ထည့္သြင္းထားႏိုင္ပါတယ္။ ဒီနည္းက အေရးေပၚ သားဆက္ျခားနည္းေတြထဲမွာ ထိေရာက္မႈအရွိဆံုးပါပဲ။ IUD က တျခားနည္းလမ္းေတြ ထက္ေစ်းပိုႀကီးေပမယ့္ အလြန္ထိေရာက္မႈရွိတဲ့ သားဆက္ျခားနည္းအေနနဲ႔ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ထည့္သြင္းထားႏိုင္တာေၾကာင့္ တြက္ေခ်ကိုက္ပါတယ္။ IUD သံုးတာနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီးစိတ္၀င္စားရင္ သင့္က်န္းမာေရးအတိုင္ပင္ခံနဲ႔ တိုင္ပင္ၾကည့္ပါ။
ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္တာပါလဲ။
လိင္ဆက္ဆံၿပီးၿပီးခ်င္း ကိုယ္၀န္ရွိသြားတာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္၀န္ရွိမသြားခင္ ကိုယ္၀န္ကို တားဆီးဖို႔ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ လိင္ဆက္ဆံအၿပီး (၇)ရက္ေလာက္အၾကာမွ သုတ္ေကာင္နဲ႔သားဥတို႔ ေတြ႕ဆံုၾကတာပါ။ အေရးေပၚေသာက္ ေဆးေတြဟာ ကိုယ္၀န္ရွိမလာေအာင္တားဆီးဖို႔ သုတ္ေကာင္နဲ႔သားဥမေတြ႕ဆံုေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးပါတယ္။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆးေတြဟာ သားဥေတြ မမ်ိဳးဥအိမ္ကေနခြာထြက္ၿပီး မ်ိဳးပြားႏိုင္ေစဖို႔ သားအိ္မ္ဆီမသြားႏိုင္ေအာင္ တားဆီးေပးတဲ့ ပရိုဂ်က္စတင္ေဟာ္မုန္းပမာဏအမ်ားအျပားကို ထုတ္လႊတ္ေပးၿပီး ကိုယ္၀န္ရွိမလာေအာင္တားဆီးေပးတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေဟာ္မုန္းေတြဟာ တျခားေဟာ္မုန္းပါတဲ့ ဆက္ျခားနည္းမွာပါတဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြပဲျဖစ္ၿပီး အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးမွာေတာ့ ပါဝင္မႈ ပမာဏပုိမ်ားပါတယ္။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးရဲ႕ ထိေရာက္မႈက အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံၿပီး ဘယ္ေလာက္ေစာေစာေသာက္ခဲ့သလည္း၊ အသံုးျပဳသူအမ်ိဳးသမီး၏ ရာသီစက္ဝန္းရဲ႕ ဘယ္အဆင့္မွာ ေသာက္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့အေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ေျပာင္းလဲမႈရွိပါတယ္။ မမ်ိဳးဥေႂကြမယ့္ရက္နဲ႔ နီးကပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ေသာက္ခဲ့ရင္ေတာ့ ေဆးရဲ႕ထိေရာက္မႈေလွ်ာ့နည္းႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးရဲ႕ ထိေရာက္မႈကို တသတ္မတ္ထဲ ေျပာလို႔ မရႏုိင္တာပါ။ အကယ္၍ မမ်ိဳးဥေႂကြေနတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ၿပီး ၇၂ နာရီအတြင္း ေသာက္ခဲ့ရင္ေတာင္မွ ကိုယ္ဝန္ရႏုိင္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းမ်ားေနတုန္းပါပဲ။ ဒါက ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ သားဥအိမ္ကေန သားဥက ေႂကြၿပီးျဖစ္ေနလို႔ပါ။ ဒါေၾကာင့္ ပံုမွန္သားဆက္ျခားနည္းေတြအျဖစ္အသံုးျပဳလိုသူေတြအတြက္ ကြန္ဒံုးန႔ဲ ေန႔စဥ္ေသာက္ေဆးေတြကို အၾကံျပဳေထာက္ခံျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။
သားအိမ္ထဲထည့္ရတဲ့ ေၾကးနီ IUD ေတြက သုက္ပိုးေတြကို ေသေစႏုိင္တဲ့အတြက္ အေရးေပၚသားဆက္ျခားနည္းအေနနဲ႔ အသံုးျပဳႏုိင္ပါတယ္။ အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံအၿပီး ၅ ရက္ေလာက္အၾကာမွာ သုက္ပုိးေတြနဲ႔ မမ်ိဳးဥတို႔ မေတြ႔ဆံုႏုိင္ေအာင္ တားဆီးေပးပါတယ္။
ဘယ္လုိအသံုးျပဳရမလည္း။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးကို အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံအၿပီး ေစာႏုိင္သမွ်ေစာၿပီး ေသာက္ပါ။ အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံၿပီး နာရီ ၁၂၀ (၅ ရက္) အတြင္းေသာက္ရန္ လိုအပ္ၿပီး ေစာေစာေသာက္ေလ အာနိသင္ပုိေလျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးတစ္လံုးတည္းပါတဲ့ အမွတ္တံဆိပ္ရွိသလို ႏွစ္လံုးပါတာလည္း ရွိပါတယ္။ တစ္လံုးတစ္တည္းပါတဲ့ေဆးဆိုရင္ေတာ့ အတူေနၿပီးတာနဲ႔ ေစာႏိုင္သမွ် ေစာေသာက္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ ၂ လံုးေသာက္ရတဲ့ေဆးေတြမွာေတာ့ တစ္လံုးနဲ႔ တစ္လံုး ၁၂ နာရီျခားၿပီး ေသာက္ရမယ္လို ညႊန္းဆိုတာ ပါပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ေသာသုေတသနေတြကေတာ့ ႏွစ္လံုးစလံုးၿပိဳင္တူေသာက္တာက ပုိစိတ္ခ်ရၿပီး ထိေရာက္တယ္လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ အကယ္၍ ေဆးကို ၂ နာရီအတြင္း ျပန္အန္တယ္ဆိုရင္ အသစ္ထပ္ေသာက္ဖို႔ လိုအပ္ပါလိမ့္မယ္။ အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆး ေသာက္ခဲ့ရင္ ေနာက္ရာသီစက္ဝန္းမွာ မူမမွန္ေသြးဆင္းခဲ့တယ္ဆိုရင္ ဒါက ပံုမွန္ပါပဲ။
ဓမၼတာလာခ်ိန္ဟာ ပံုမွန္ထက္ေနာက္က်တတ္သလို၊ ေစာလည္းေစာတတ္ပါတယ္။ပမာဏအေနနဲ႔ေတာ့ ပံုမွန္ထက္ ပိုမ်ားတာ၊ နည္းတာ၊ တစ္စက္ႏွစ္စက္စြန္း႐ံု (သို႔) ပံုမွန္အတိုင္း ေသြးဆင္းႏုိင္ပါတယ္။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးေသာက္ျခင္းျဖင့္ မူးေဝျခင္း၊ ေအာအန္လိုျခင္းမ်ား ခံစားရႏုိင္ပါတယ္။
တကယ္လို႔ အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံအၿပီး (၅) ရက္အတြင္း IUD ထည့္သြင္းရင္ ကိုယ္၀န္ရိွလာႏိုင္ေခ်ကို (၉၉.၉) ရာခိုင္ႏႈန္းေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုထည့္သြင္းဖို႔အတြက္ ဆရာ၀န္တစ္ဦးနဲ႔ ခ်ိန္းဆိုထားဖို႔လိုပါလိမ့္မယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ ဆရာဝန္အခ်ိဴ႕ကေတာ့ ရာသီေသြးမဆင္းတဲ့ တျခားအခ်ိန္ေတြမွာ ထည့္သြင္းမေပးတတ္ပါဘူး။
အယူအဆအလဲြအမ်ားစု
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးေတြက ကိုယ္ဝန္ပ်က္မက်ေစပါဘူး။ ရွိေနတဲ့ကိုယ္ဝန္ကိုလည္း မည္သည့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမွ မရွိပါ။အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးကို အေရးေပၚအေျခအေနမွသာ သံုးသင့္ပါတယ္။ တစ္လကို ဘယ္ႏွႀကိမ္သာ သံုးသင့္လည္းဆိုတာကို သုေတသနျပဳလုပ္ထားျခင္းမရွိတဲ့အတြက္ အိမ္ေထာင္ရွိသည္ျဖစ္ေစ မရွိသည္ျဖစ္ေစ ပံုမွန္ဆက္ဆံမႈရွိေနတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ပုိၿပီးထိေရာက္မႈရွိတဲ့ တျခားေသာသားဆက္ျခားနည္းလမ္းကို စဥ္းစားေရြးခ်ယ္သင့့္ပါတယ္။
အားသာခ်က္မ်ား
အကာအကြယ္မဲ့၊ စီစဥ္မထားဘဲ ထင္မွတ္မထားဘဲ ဆက္ဆံမိခဲ့ၿပီး ကိုယ္၀န္ရွိမလာေအာင္ တားဆီးႏိုင္ပါတယ္။ဘာမွမလုပ္တာထက္စာရင္ေတာ့ အရံအတားတစ္ခုျဖစ္ေစပါတယ္။အသံုးျပဳရလြယ္ကူပါတယ္။ေဆးဆိုင္တုိင္းလိုလိုမွာ ၀ယ္ယူရရွိႏိုင္ပါတယ္။IUD ဟာ (၉၉.၉) ရာခိုင္ႏႈန္းထိေရာက္မႈရွိၿပီး (၅) ႏွစ္ကေန (၁၀) ႏွစ္အထိအသံုးျပဳလို႔ရပါတယ္။
အားနည္းခ်က္မ်ား
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆးမ်ား
အစာအိမ္ကို မသက္မသာျဖစ္ေစၿပီး ေအာ့အန္ေစတတ္ပါတယ္။ရင္သားနာက်င္ျခင္း၊ မူမမွန္ေသြးဆငး္ျခင္း၊ ေခါင္းမူးျခင္းနဲ႔ ေခါင္းကိုက္ျခင္းေတြ(ေရတို) ျဖစ္ပြားေစပါတယ္။ ရာသီစက္ဝန္းနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ခဏတာေျပာင္းလဲေတြျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။
ေၾကးနီ IUD
IUD ကေတာ႔ ထည့္သြင္းၿပီးတာနဲ႔ နာက်င္ကိုက္ခဲေစပါတယ္ရာသီေသြးပိုဆင္းေစၿပီး ဓမၼတာလာခ်ိန္ ပိုမိုၾကာေစပါတယ္။ထည့္သြင္းဖို႔အတြက္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ခ်ိန္းဆိုရပါတယ္။
Sources:
http://ec.princeton.edu/questions/eceffect.html#*
http://bedsider.org/methods/emergency_contraception#how_to_tab
https://www.plannedparenthood.org/learn/birth-control/morning-after-pill-emergency-contraception
Thiloyarmay.org
ေယဘူယ်အားျဖင့္
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆး (EC)နဲ႔ သားအိမ္တြင္းထည္႔ပစၥည္း IUD ေတြက အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံၿပီး မ်ိဳးေအာင္ႏုိင္တဲ့အခြင့္အလမ္း ေလွ်ာ့က်ေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးပါတယ္။အေရးေပၚေဆးကို အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံမႈ (ဥပမာ – အဓမၼက်င့္ခံရျခင္း၊ ခ်စ္နယ္ကၽြံျခင္း၊ အိမ္ေထာင္သည္မ်ား သားဆက္ျခားနည္းလမ္းတစ္ခုခုကို လဲြမွားသြာအသံုးျပဳမိျခင္း၊ အတူေနၿပီး မည္သည့္သားဆက္ျခားနည္းလမ္းမွ မသံုးမိျခင္း) စတဲ့အေျခအေနေတြမွာ သံုးသင့္ပါတယ္။အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံၿပီး (၅)ရက္ၾကာတဲ့အထိ သံုးလို႔ရပါတယ္။အေရးေပၚေသာက္ေဆးေတြဟာ အလြယ္တကူ၀ယ္ယူရရွိႏိုင္ပါတယ္။အေရးေပၚေသာက္ေဆးေတြဟာ တျခားသားဆက္ျခားနည္းေတြေလာက္ ထိေရာက္မူမရွိပါဘူး။အေရးေပၚေသာက္ေဆးကို အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံၿပီး ၇၂ နာရီအတြင္းေသာက္ပါက ၈၈ ရာခိုင္ႏႈန္းအထက္ ထိေရာက္ပါတယ္။ေၾကးနီ IUD ကို အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံၿပီး ၁၂၀ နာရီအတြင္း ထည့္သြင္းပါက ၉၉.၉ ရာခိုင္ႏႈန္းထိေရာက္မႈရွိပါတယ္။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆး(EC)ဆိုတာဘာလဲ။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆးေတြကို အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံအၿပီး ရက္အနည္းငယ္တြင္းေသာက္ပါက ပုိထိေရာက္ပါတယ္။ ဒီနည္းကို တျခား သားဆက္ျခား နည္းေတြ အလုပ္မျဖစ္မွ(ဒါမွမဟုတ္) မေမွ်ာ္လင့္ဘဲ အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံမိတဲ့အခါမွ သံုးသင့္ပါတယ္။ ေအာက္ပါအေျခအေနေတြမွာအသံုးျပဳမိႏိုင္ပါတယ္။
အတူေနၿပီး မည္သည့္်ဆက္ျခားနည္းကိုမွ မသံုးမိတဲ့အခါ၊သားဆက္ျခားေဆးေတြေသာက္ဖို႔ေမ့သြားတဲ့အခါ (ဒါမွမဟုတ္) ကြန္ဒံုးသံုးဖို႔ ေမ့သြားတဲ့အခါ၊သင့္အေဖာ္ရဲ႕ကြန္ဒံုးေပါက္ၿပဲ (ဒါမွမဟုတ္) ေခ်ာ္ထြက္သြားတဲ့အခါ၊သင့္အေဖာ္ အခ်ိန္မီမဆြဲထုတ္ႏိုင္တဲ့အခါ၊ေယာနိလမ္းေၾကာင္းကို အကာအကြယ္မဲ႔ လိင္ဆက္ဆံဖို႔ တြန္းအားေပးခံရတဲ့အခါ။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆး(EC)ေတြဟာ ကိုယ္၀န္ရွိမသြားဖို႔ တားဆီးေပးပါတယ္။ အဲ့ဒါကို ပံုမွန္သံုးတဲ့သားဆက္ျခားနည္းအေနနဲ႔ မသံုးသင့္ဘဲ အရန္အစီအစဥ္အေနနဲ႔သာ သံုးသင့္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ တစ္လံုး ဒါမွမဟုတ္ ႏွစ္လံုးေသာက္ရတဲ့ ေဆးေတြေရာရွိပါတယ္။ အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆးေတြကို အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံအၿပီး ငါးရက္[နာရီ(၁၂၀)]အထိ သံုးလို႔ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေစာေစာေသာက္ေလ ပိုထိ ေရာက္ေလ ပါပဲ။အေရးေပၚသား ဆက္ျခားနည္းအျဖစ္သံုးႏိုင္တဲ့ ေနာက္ထပ္နည္းတစ္ခုကေတာ့ ေၾကးနီျဖင္႔ျပဳလုပ္ထားေသာ သားအိမ္တြင္းထည္႔ပစၥည္းပါ။ ေၾကးနီ IUDကို အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံအၿပီး နာရီ(၁၂၀) ငါးရက္အတြင္း ဆရာ၀န္နဲ႔ထည့္သြင္းရင္ အေရးေပၚသားဆက္ျခားနည္းအျဖစ္သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ထည့္သြင္းၿပီးငါးရက္အၾကာမွာတင္ (၉၉)ရာခိုင္ႏႈန္းထိေရာက္မႈရွိၿပီး အဲ့ဒါကို သေႏၶတားနည္းအျဖစ္ (၁၀)ႏွစ္အထိ သင္ဆႏၵရွိသေလာက္ ဆက္လက္ထည့္သြင္းထားႏိုင္ပါတယ္။ ဒီနည္းက အေရးေပၚ သားဆက္ျခားနည္းေတြထဲမွာ ထိေရာက္မႈအရွိဆံုးပါပဲ။ IUD က တျခားနည္းလမ္းေတြ ထက္ေစ်းပိုႀကီးေပမယ့္ အလြန္ထိေရာက္မႈရွိတဲ့ သားဆက္ျခားနည္းအေနနဲ႔ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ထည့္သြင္းထားႏိုင္တာေၾကာင့္ တြက္ေခ်ကိုက္ပါတယ္။ IUD သံုးတာနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီးစိတ္၀င္စားရင္ သင့္က်န္းမာေရးအတိုင္ပင္ခံနဲ႔ တိုင္ပင္ၾကည့္ပါ။
ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္တာပါလဲ။
လိင္ဆက္ဆံၿပီးၿပီးခ်င္း ကိုယ္၀န္ရွိသြားတာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္၀န္ရွိမသြားခင္ ကိုယ္၀န္ကို တားဆီးဖို႔ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ လိင္ဆက္ဆံအၿပီး (၇)ရက္ေလာက္အၾကာမွ သုတ္ေကာင္နဲ႔သားဥတို႔ ေတြ႕ဆံုၾကတာပါ။ အေရးေပၚေသာက္ ေဆးေတြဟာ ကိုယ္၀န္ရွိမလာေအာင္တားဆီးဖို႔ သုတ္ေကာင္နဲ႔သားဥမေတြ႕ဆံုေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေပးပါတယ္။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆးေတြဟာ သားဥေတြ မမ်ိဳးဥအိမ္ကေနခြာထြက္ၿပီး မ်ိဳးပြားႏိုင္ေစဖို႔ သားအိ္မ္ဆီမသြားႏိုင္ေအာင္ တားဆီးေပးတဲ့ ပရိုဂ်က္စတင္ေဟာ္မုန္းပမာဏအမ်ားအျပားကို ထုတ္လႊတ္ေပးၿပီး ကိုယ္၀န္ရွိမလာေအာင္တားဆီးေပးတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေဟာ္မုန္းေတြဟာ တျခားေဟာ္မုန္းပါတဲ့ ဆက္ျခားနည္းမွာပါတဲ့ ေဟာ္မုန္းေတြပဲျဖစ္ၿပီး အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးမွာေတာ့ ပါဝင္မႈ ပမာဏပုိမ်ားပါတယ္။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးရဲ႕ ထိေရာက္မႈက အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံၿပီး ဘယ္ေလာက္ေစာေစာေသာက္ခဲ့သလည္း၊ အသံုးျပဳသူအမ်ိဳးသမီး၏ ရာသီစက္ဝန္းရဲ႕ ဘယ္အဆင့္မွာ ေသာက္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့အေပၚမွာ မူတည္ၿပီး ေျပာင္းလဲမႈရွိပါတယ္။ မမ်ိဳးဥေႂကြမယ့္ရက္နဲ႔ နီးကပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ေသာက္ခဲ့ရင္ေတာ့ ေဆးရဲ႕ထိေရာက္မႈေလွ်ာ့နည္းႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးရဲ႕ ထိေရာက္မႈကို တသတ္မတ္ထဲ ေျပာလို႔ မရႏုိင္တာပါ။ အကယ္၍ မမ်ိဳးဥေႂကြေနတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္ၿပီး ၇၂ နာရီအတြင္း ေသာက္ခဲ့ရင္ေတာင္မွ ကိုယ္ဝန္ရႏုိင္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းမ်ားေနတုန္းပါပဲ။ ဒါက ဘာျဖစ္လို႔လည္းဆိုေတာ့ သားဥအိမ္ကေန သားဥက ေႂကြၿပီးျဖစ္ေနလို႔ပါ။ ဒါေၾကာင့္ ပံုမွန္သားဆက္ျခားနည္းေတြအျဖစ္အသံုးျပဳလိုသူေတြအတြက္ ကြန္ဒံုးန႔ဲ ေန႔စဥ္ေသာက္ေဆးေတြကို အၾကံျပဳေထာက္ခံျခင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။
သားအိမ္ထဲထည့္ရတဲ့ ေၾကးနီ IUD ေတြက သုက္ပိုးေတြကို ေသေစႏုိင္တဲ့အတြက္ အေရးေပၚသားဆက္ျခားနည္းအေနနဲ႔ အသံုးျပဳႏုိင္ပါတယ္။ အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံအၿပီး ၅ ရက္ေလာက္အၾကာမွာ သုက္ပုိးေတြနဲ႔ မမ်ိဳးဥတို႔ မေတြ႔ဆံုႏုိင္ေအာင္ တားဆီးေပးပါတယ္။
ဘယ္လုိအသံုးျပဳရမလည္း။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးကို အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံအၿပီး ေစာႏုိင္သမွ်ေစာၿပီး ေသာက္ပါ။ အကာအကြယ္မဲ့ဆက္ဆံၿပီး နာရီ ၁၂၀ (၅ ရက္) အတြင္းေသာက္ရန္ လိုအပ္ၿပီး ေစာေစာေသာက္ေလ အာနိသင္ပုိေလျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးတစ္လံုးတည္းပါတဲ့ အမွတ္တံဆိပ္ရွိသလို ႏွစ္လံုးပါတာလည္း ရွိပါတယ္။ တစ္လံုးတစ္တည္းပါတဲ့ေဆးဆိုရင္ေတာ့ အတူေနၿပီးတာနဲ႔ ေစာႏိုင္သမွ် ေစာေသာက္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ ၂ လံုးေသာက္ရတဲ့ေဆးေတြမွာေတာ့ တစ္လံုးနဲ႔ တစ္လံုး ၁၂ နာရီျခားၿပီး ေသာက္ရမယ္လို ညႊန္းဆိုတာ ပါပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ တခ်ိဳ႕ေသာသုေတသနေတြကေတာ့ ႏွစ္လံုးစလံုးၿပိဳင္တူေသာက္တာက ပုိစိတ္ခ်ရၿပီး ထိေရာက္တယ္လို႔ ဆိုထားပါတယ္။ အကယ္၍ ေဆးကို ၂ နာရီအတြင္း ျပန္အန္တယ္ဆိုရင္ အသစ္ထပ္ေသာက္ဖို႔ လိုအပ္ပါလိမ့္မယ္။ အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆး ေသာက္ခဲ့ရင္ ေနာက္ရာသီစက္ဝန္းမွာ မူမမွန္ေသြးဆင္းခဲ့တယ္ဆိုရင္ ဒါက ပံုမွန္ပါပဲ။
ဓမၼတာလာခ်ိန္ဟာ ပံုမွန္ထက္ေနာက္က်တတ္သလို၊ ေစာလည္းေစာတတ္ပါတယ္။ပမာဏအေနနဲ႔ေတာ့ ပံုမွန္ထက္ ပိုမ်ားတာ၊ နည္းတာ၊ တစ္စက္ႏွစ္စက္စြန္း႐ံု (သို႔) ပံုမွန္အတိုင္း ေသြးဆင္းႏုိင္ပါတယ္။
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးေသာက္ျခင္းျဖင့္ မူးေဝျခင္း၊ ေအာအန္လိုျခင္းမ်ား ခံစားရႏုိင္ပါတယ္။
တကယ္လို႔ အကာအကြယ္မဲ့လိင္ဆက္ဆံအၿပီး (၅) ရက္အတြင္း IUD ထည့္သြင္းရင္ ကိုယ္၀န္ရိွလာႏိုင္ေခ်ကို (၉၉.၉) ရာခိုင္ႏႈန္းေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုထည့္သြင္းဖို႔အတြက္ ဆရာ၀န္တစ္ဦးနဲ႔ ခ်ိန္းဆိုထားဖို႔လိုပါလိမ့္မယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာရွိတဲ့ ဆရာဝန္အခ်ိဴ႕ကေတာ့ ရာသီေသြးမဆင္းတဲ့ တျခားအခ်ိန္ေတြမွာ ထည့္သြင္းမေပးတတ္ပါဘူး။
အယူအဆအလဲြအမ်ားစု
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးေတြက ကိုယ္ဝန္ပ်က္မက်ေစပါဘူး။ ရွိေနတဲ့ကိုယ္ဝန္ကိုလည္း မည္သည့္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈမွ မရွိပါ။အေရးေပၚသားဆက္ျခားေသာက္ေဆးကို အေရးေပၚအေျခအေနမွသာ သံုးသင့္ပါတယ္။ တစ္လကို ဘယ္ႏွႀကိမ္သာ သံုးသင့္လည္းဆိုတာကို သုေတသနျပဳလုပ္ထားျခင္းမရွိတဲ့အတြက္ အိမ္ေထာင္ရွိသည္ျဖစ္ေစ မရွိသည္ျဖစ္ေစ ပံုမွန္ဆက္ဆံမႈရွိေနတယ္ဆိုရင္ေတာ့ ပုိၿပီးထိေရာက္မႈရွိတဲ့ တျခားေသာသားဆက္ျခားနည္းလမ္းကို စဥ္းစားေရြးခ်ယ္သင့့္ပါတယ္။
အားသာခ်က္မ်ား
အကာအကြယ္မဲ့၊ စီစဥ္မထားဘဲ ထင္မွတ္မထားဘဲ ဆက္ဆံမိခဲ့ၿပီး ကိုယ္၀န္ရွိမလာေအာင္ တားဆီးႏိုင္ပါတယ္။ဘာမွမလုပ္တာထက္စာရင္ေတာ့ အရံအတားတစ္ခုျဖစ္ေစပါတယ္။အသံုးျပဳရလြယ္ကူပါတယ္။ေဆးဆိုင္တုိင္းလိုလိုမွာ ၀ယ္ယူရရွိႏိုင္ပါတယ္။IUD ဟာ (၉၉.၉) ရာခိုင္ႏႈန္းထိေရာက္မႈရွိၿပီး (၅) ႏွစ္ကေန (၁၀) ႏွစ္အထိအသံုးျပဳလို႔ရပါတယ္။
အားနည္းခ်က္မ်ား
အေရးေပၚသားဆက္ျခားေဆးမ်ား
အစာအိမ္ကို မသက္မသာျဖစ္ေစၿပီး ေအာ့အန္ေစတတ္ပါတယ္။ရင္သားနာက်င္ျခင္း၊ မူမမွန္ေသြးဆငး္ျခင္း၊ ေခါင္းမူးျခင္းနဲ႔ ေခါင္းကိုက္ျခင္းေတြ(ေရတို) ျဖစ္ပြားေစပါတယ္။ ရာသီစက္ဝန္းနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ခဏတာေျပာင္းလဲေတြျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။
ေၾကးနီ IUD
IUD ကေတာ႔ ထည့္သြင္းၿပီးတာနဲ႔ နာက်င္ကိုက္ခဲေစပါတယ္ရာသီေသြးပိုဆင္းေစၿပီး ဓမၼတာလာခ်ိန္ ပိုမိုၾကာေစပါတယ္။ထည့္သြင္းဖို႔အတြက္ ဆရာ၀န္နဲ႔ ခ်ိန္းဆိုရပါတယ္။
Sources:
http://ec.princeton.edu/questions/eceffect.html#*
http://bedsider.org/methods/emergency_contraception#how_to_tab
https://www.plannedparenthood.org/learn/birth-control/morning-after-pill-emergency-contraception
Thiloyarmay.org
No comments:
Post a Comment