ရင္သားကင္ဆာနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီး သိေကာင္းစရာ အခ်က္မ်ားစုည္းမႈ

ေရးသားသူ Arkar Heinေဆးပညာပိုင္းဆုိင္ရာတည္းျဖတ္သူ Dr. Thurein Hlaing Win.

• Click to share on Facebook (Opens in new window)
• Click to share on LinkedIn (Opens in new window)
• Click to share on Twitter (Opens in new window)
• Click to share on Google+ (Opens in new window)
• Click to share on Line New (Opens in new window)

ရင္သားကင္ဆာဟာ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ အျဖစ္အမ်ားဆုံး ကင္ဆာေရာဂါ တစ္မ်ိဳး ျဖစ္ၿပီး အဆုတ္ကင္ဆာၿပီးရင္ ဒုတိယ ေသဆုံးမႈ အမ်ားဆုံးကို ျဖစ္ေစတဲ့ ကင္ဆာ တစ္မ်ိဳးလည္းျဖစ္ပါတယ္။

သို႔ေပမဲ့ ေနာက္ပိုင္း ေဆးပညာတိုးတက္လာမႈေၾကာင့္ ရင္သားကင္ဆာမွ ေပ်ာက္ကင္းၿပီး အသက္ရွင္ႏႈန္း သိသိသာသာတိုးတက္လာခဲ့ပါတယ္။ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ရင္ အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ ေသဆုံးႏိုင္ေျခဟာ ၃၇ ေယာက္မွာ ၁ ေယာက္ (၂.၇ ရာခိုင္ႏႈန္း)ရွိပါတယ္။ ၂၀၁၇ ခုႏွစ္တုန္းက အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ၂၅၂၇၁၀ ေယာက္က လာေရာက္ကုသမႈ ခံယူခဲ့ၾကၿပီး ဒီအထဲကမွ အမ်ိဳးသမီး ၄၀၆၁၀ ဟာ ေသဆုံးႏိုင္ေျခ ရွိပါတယ္။

အမ်ိဳးသားေတြမွာလည္း ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုေပမဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြေလာက္ေတာ့ အေတြ႕ရမမ်ားပါဘူး။ အမ်ိဳးသားေတြမွာ ျဖစ္တဲ့ ရင္သားကင္ဆာဆိုတာ အမ်ိဳးသမီးေတြ ျဖစ္ပြားႏႈန္းနဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္ရင္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလးကို ရွားပါးတဲ့ ကင္ဆာမ်ိဳး ျဖစ္ၿပီး ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ပြားေနတဲ့ အမ်ိဳးသား အမ်ားစုဟာ အသက္ ၆၅ ႏွစ္ေက်ာ္ အ႐ြယ္ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ သို႔ေပမဲ့ အသက္ ၅ ႏွစ္ကေန ၉၃ ႏွစ္အတြင္း အသက္အ႐ြယ္ရွိတဲ့ ဘယ္လို အမ်ိဳးသားမဆို ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အမ်ိဳးသားေတြမွာ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခက အေယာက္ ၁၀၀၀ မွာ ၁ ေယာက္သာ ရွိပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဒီေဆာင္းပါးေလးမွာေတာ့ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ ရင္သားကင္ဆာအေၾကာင္းကုိသာ ေဖာ္ျပသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေသဆုံးႏိုင္ေျခကို ေလွ်ာ့ခ်ဖို႔ အတြက္ အေရးအႀကီးဆုံးကေတာ့ ရင္သားကင္ဆာရဲ႕ လကၡဏာေတြကို ေစာေစာစီးစီးသိရွိေနဖို႔ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ယခု ဒီေဆာင္းပါးေလးမွာေတာ့ ဒီလိုရင္သားကင္ဆာျဖစ္လာရင္ ေရာဂါ လကၡဏာေတြကိုေစာေစာစီးစီး သိရွိၿပီး ေသဆုံးမႈမ်ားကို တားဆီးႏိုင္ရန္အတြက္ Hellosayarwon အမ်ိဳးသမီး ပရိတ္သတ္ႀကီး အတြက္ ရင္သားကင္ဆာနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး သိမွတ္ဖြယ္ရာေတြကို ေဖာ္ျပေပးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ရင္သားကင္ဆာရဲ႕ ေရာဂါ လကၡဏာမ်ား။

ရင္သားကင္ဆာရဲ႕ ပထမဆုံးေတြ႕ရမယ့္ ေရာဂါလကၡဏာကေတာ့ ရင္သားတစ္ဝိုက္ တစ္ရႈးဧရိယာ တစ္ခ်ိဳ႕ ထူထဲလာတာကိုေတြ႕ရမွာ ျဖစ္ၿပီး ရင္သား သို႔မဟုတ္ ခ်ိဳင္းၾကားထဲမွာ အဖုေလးတစ္ခု ကိုေတြ႕ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ရင္သားကင္ဆာရဲ႕ ေရာဂါ လကၡဏာေတြကို ေစာေစာသိရေလ ပိုၿပီးေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ေျခ ျမင့္မားေလးပါပဲ။ တစ္ျခားေတြ႕ရမယ့္ ေရာဂါ လကၡဏာေတြကေတာ့-

• ဓမၼတာ စက္ဝိုင္း မေျပာင္းသြားဘဲ ခ်ိဳင္းၾကား၊ ရင္သားမွာ နာက်င္မႈကို ခံစားရျခင္း။
• ရင္သားရဲ႕ အေရာင္ဟာ လိေမၼာ္သီး အခြံလိုမ်ိဳး အနီေရာင္းေျပာင္းလဲသြားျခင္း။
• အနီကြက္မ်ား ရင္သားေခါင္းတစ္ဝိုက္မွာ ျဖစ္ေပၚျခင္း။
• ရင္သားမွ ေသြးပါေသာေသာ အရည္မ်ား ထြက္ျခင္း။
• ရင္သားေခါင္းမ်ား အတြင္းသုိ႕ ခ်ဳိင့္ဝင္ေနျခင္း။
• ရင္သားရဲ႕ အ႐ြယ္အစားနဲ႔ ပုံစံေျပာင္းလဲလာျခင္း။
• ရင္သား၊ ရင္သားေခါင္းမွ အေရျပား အဖတ္မ်ား ကြာက်လာျခင္း။

ရင္သားေပၚက အဖုေတြတိုင္းက ကင္ဆာအက်ိတ္ေတြမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ဒီလိုအဖုေတြ ျဖစ္လာရင္ေတာ့ က်န္းမာေရး ကြၽမ္းက်င္သူေတြနဲ႔ သြားေရာက္ျပသသင့္ပါတယ္။

အဆင့္မ်ား။

ကင္ဆာကို ပုံမွန္အားျဖင့္ အက်ိတ္မ်ားရဲ႕ အ႐ြယ္အစား၊ Lymph nodes လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးျဖဴဆဲလ္တစ္ရႈးမ်ားနဲ႔ တစ္ျခား ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္းမ်ားသို႔ ပ်ံႏွံ႔ေနတဲ့ အဆင့္ေတြ အေပၚ အေျခခံၿပီး ဆုံးျဖတ္ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ရင္သားကင္ဆာကို အဆင့္သတ္မွတ္တဲ့ နည္းလမ္းေတြကေတာ့ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိၾကေပမဲ့ အသုံးမ်ားတဲ့ နည္းလမ္းတစ္ခုက ၀ ကေန အဆင့္ ၄ ထိ သတ္မွတ္တဲ့ နည္းလမ္းတစ္ခုပါ။ ဒီ အဆင့္ ၄ ဆင့္ကိုပဲ အဆင့္အေသးေတြ ျပန္လည္ခြဲျခမ္းၾကပါေသးတယ္။

Stage 0

အဆင့္ ၀ ဟာ Ductal carcinoma in situ (DCIS) ဆိုတဲ့ အႏၲရာယ္မရွိတဲ့ ရင္သားကင္ဆာကို ေျပာတာပါ။ ဒီအထဲက တစ္လုံးခ်င္းစီရဲ႕ အဓိပၸါယ္ကို ျပန္ရွင္းရရင္ Ductal ဆိုတာ ဒီကင္ဆာက ႏို႔ရည္ႁပြန္ေတြထဲမွာ စတင္ျဖစ္ပြားတဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ carcinoma ဆိုုတာကေတာ့ အတြင္းအဂၤါကို ဖုံးေပးထားတဲ့ အေရျပားနဲ႔ ရင္သားတစ္ရႈးေတြလိုမ်ိဳး ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ဘယ္လို တစ္ရႈးမွာ မဆို စတင္တဲ့ ကင္ဆာကိုေခၚတာ ျဖစ္ပါတယ္။ in situ ဆိုတာကေတာ့ လက္တင္ဘာသာစကားျဖစ္ၿပီး သူ႔ရဲ႕ မူလျဖစ္တည္ရာေနရတြင္လို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္။ DCIS ဟာ ႏို႔ႁပြန္ေတြကေန ေဘးနားပတ္လည္ ရင္သားတစ္ရႈးေတြကို မပ်ံ႕ႏွံ႔တဲ့ ကင္ဆာျဖစ္ၿပီး အသက္အႏၲရာယ္ကိုလည္း မထိခိုက္ေစႏိုင္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ DCIS ကေန ေနာက္ပိုင္း အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္။

Stage 1

ဒီအဆင့္မွာ ဆိုရင္ေတာ့ အက်ိတ္မ်ားဟာ အလ်ားအားျဖင့္ ၂ စင္တီမီတာေလာက္ရွိေနၿပီး Lymph nodes လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးျဖဴဆဲလ္တစ္ရႈးမ်ားသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔ျခင္း မရွိေသးပါဘူး။

Stage 2

အက်ိတ္ဟာ ၂ စင္တီမီတာေလာက္ရွိေနၿပီး အနီးအနားရွိ တစ္ရႈးမ်ားသို႔ စတင္ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနတဲ့ အခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္။

Stage 3

အက်ိတ္ဟာ ၅ စင္တီမီတာ အ႐ြယ္အစားေလာက္ အထိရွိလာၿပီး ေသြးျဖဴဆဲလ္တစ္ရႈးမ်ားသို႔ စတင္ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနတဲ့ အခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္။

Stage 4

ဒီအဆင့္မွာဆိုရင္ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြက အ႐ိုး၊ အသည္း၊ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အဆုတ္တို႔လို႔ အလွမ္းေဝးတဲ့ အဂၤါေတြ အထိပါ ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားတဲ့ အခ်ိန္ျဖစ္ပါတယ္။

ျဖစ္ပြားရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ား။

ဒီအပိုင္းေလးမွာေတာ့ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို နံပါတ္စဥ္လိုက္ တစ္ခ်က္ျခင္း ေဖာ္ျပေပးသြားမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အပ်ိဳေဖာ္ဝင္ၿပီးေနာက္ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ရဲ႕ ရင္သားမွာ အဆီ၊ တြယ္ဆက္ တစ္ရႈးမ်ား၊ ႏို႔ရည္ထုတ္လုပ္ေပးတဲ့ ဂလင္း ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာနဲ႔ ႏို႔ရည္မ်ားကို ရင္သားထိပ္ေခါင္းစီသို႔ သယ္ေဆာင္ေပးတဲ့ ႁပြန္ေလးမ်ားစြာပါဝင္ပါတယ္။

ကင္ဆာဆိုတာ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ဆဲလ္ေတြ အဆေပါင္းမ်ားစြာ ထိန္းခ်ဳပ္လို႔ မရႏိုင္ေအာင္ ႀကီးထြားလာတာကို ေခၚတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆဲလ္ေတြ အလြန္အကြၽံႀကီးထြားလာမယ္ဆိုရင္ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ရင္သားကင္ဆာေတြကေတာ့ ပုံမွန္ အားျဖင့္ ႏို႔ရည္သယ္ႁပြန္အတြင္း လိုင္းအနားသတ္ေတြ (သို႔) ႏို႔ရည္ထုတ္လုပ္ေပးတဲ့ ဂလင္းေတြကေန စတင္တာ ျဖစ္ၿပီး
ေနာက္ပိုင္း ခႏၶာကိုယ္ အႏွံ႔ပ်ံ႕ႏွံ႔သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေရာဂါ ျဖစ္ပြားေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းမ်ား။

ရင္သား ကင္ဆာ ဘာေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာလဲဆိုတဲ့ အဓိက အေၾကာင္းရင္းကိုေတာ့
အခု အခ်ိန္ထိ မသိၾကေသးေပမဲ့ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားျခင္းနဲ႕ ဆက္စပ္ေနတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့

၁။ အသက္အ႐ြယ္။

အသက္ႀကီးလာတာနဲ႔ အမွ် ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ပိုမ်ားလာပါတယ္။ အသက္ ၂၀ အ႐ြယ္မွာေတာ့ ေနာက္ဆယ္ႏွစ္အတြင္း ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခဟာ ဝ.၆ ရာခိုင္ႏႈန္းသာရွိၿပီး အသက္ ၇၀ အ႐ြယ္မွာဆိုရင္ေတာ့ ဒီရာခိုင္ႏႈန္းက ၃.၈၄ ရာခိုင္ႏႈန္း အထိ ထိုးတက္သြားပါတယ္။

၂။ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇ။

ကိုယ့္ရဲ႕ ေဆြမ်ိဳးတစ္ေယာက္က ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ေနမယ္၊ ျဖစ္ခဲ့ဖူးမယ္ဆိုရင္ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားဖို႔ အခြင့္အလမ္း ပိုမ်ားပါတယ္။ BRCA1 နဲ႔ BRCA2 ဆိုတဲ့ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇ (ဂ်င္းစ္) ေတြ သယ္ေဆာင္ထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ရင္သားကင္ဆာ (သို႔) မ်ိဳးဥအိမ္ကင္ဆာ (သို႔) ကင္ဆာေရာဂါ ၂ ခုလုံး ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခမ်ားပါတယ္။ BRCA1 နဲ႔ BRCA2 ဆိုတဲ့ လူသားမ်ိဳး႐ိုးဗီဇဆိုတာ အက်ိတ္ေတြကို တားဆီးေပးတဲ့ ပ႐ိုတင္းေတြ ထုတ္လုပ္တဲ့ ဂ်င္းစ္ ၂ ခုျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ ထုတ္လုပ္လိုက္တဲ့ ပ႐ိုတင္းေတြက ပ်က္ဆီးေနတဲ့ DNA (Deoxyribonucleic acid ) ကိုျပင္ဆင္ေပးၿပီး ဆဲလ္ေတြရဲ႕ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇေတြကို တည္ၿငိမ္ေအာင္ျပဳလုပ္ေပးပါတယ္။ ဒီ genes ၂ ခုထဲက တစ္ခုေလာက္ အလုပ္မလုပ္ေတာ့တဲ့အခါ ပ႐ိုတင္းေတြ မထုတ္လုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘဲ DNA (Deoxyribonucleic acid ) ပိုပ်က္ဆီးလာပါေတာ့တယ္။ ဒီေတာ့ မ်ိဳး႐ိုးဗီဇ ေျပာင္းလဲၿပီး ေနာက္ဆုံးမွာ ကင္ဆာေရာဂါေတြ ျဖစ္ပြားလာႏိုင္ပါတယ္။ TP53 လို႔ေခၚတဲ့ gene တစ္မ်ိဳးကလည္း ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ျခင္းနဲ႔ ဆက္ႏႊယ္ေနပါေသးတယ္။

၃။ ေဆးမွတ္တမ္းတြင္ ရင္သားကင္ဆာ၊ ရင္သားေပၚတြင္ အဖုမ်ား ျဖစ္ဖူးျခင္း ။

ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ခဲ့ဖူးတဲ့သူေတြဟာ မျဖစ္ခဲ့ဖူးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ပိုမ်ားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ အက်ိတ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ ရင္သားအက်ိတ္တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး ျဖစ္ခဲ့ဖူးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာလည္း ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ျမင့္မားပါတယ္။

၄။ ရင္သား တစ္ရႈးမ်ား သိပ္သည္းလြန္းေနျခင္း။

ရင္သားတစ္ရႈးမ်ား သိပ္သည္းလြန္းေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ရင္သားကင္ဆာ ခံစားႏိုင္ရေျခပိုျမင့္မားပါတယ္။

၅။ အီစထ႐ိုဂ်င္ ပမာဏနဲ႔ ႏို႔ခ်ိဳတိုက္ေကြၽးရျခင္း။

အီစထ႐ိုဂ်င္ပမာဏမ်ားေနမယ္ဆိုရင္ ရင္သားကင္ဆာ ခံစားရႏိုင္ေျခ ျမင့္မားပါတယ္။ အီစထ႐ိုဂ်င္ ပမာဏ ျမင့္မားေနတဲ့ အခ်ိန္ေတြက ဘယ္လိုလဲဆိုေတာ့ ေသြးဆုံးခ်ိန္ အဝင္ကာလက ေစာေနၿပီး
ေသြးတကယ္ဆုံးသြားတဲ့ အခ်ိန္က ေနာက္က်ေနတဲ့ အခ်ိန္ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို အခ်ိန္ေတြမွာဆိုရင္ အီစထ႐ိုဂ်င္ ပမာဏက ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ပုံမွန္ထက္ မ်ားေနတဲ့ အခ်ိန္ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ေလာက္ ႏို႔ခ်ိဳတိုက္ေကြၽးတဲ့ အခ်ိန္မွာေတာ့ ႏို႔ခ်ိဳတိုက္ေကြၽးျခင္းေၾကာင့္ အီစထ႐ိုဂ်င္ပမာဏက နည္းသြားႏိုင္တဲ့ အတြက္ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခကို ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါတယ္။

၆။ ခႏၶာကိုယ္ အေလးခ်ိန္။

အဝလြန္ေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြနဲ႔ ေသြးဆုံးၿပီးခ်ိန္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တက္လာတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာလည္း အီစထ႐ိုဂ်င္ ပမာဏမ်ားေနတဲ့ အ တြက္ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ျမင့္မားပါတယ္။ သၾကားဓာတ္စားသုံးျခင္းကလည္း ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္။

၇။ အရက္ေသစာ ေသာက္သုံးျခင္း။

ပုံမွန္အရက္ေသာက္သုံးေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာလည္း ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ျမင့္မားပါတယ္။ ေလ့လာခ်က္ေတြအရေတာ့ တစ္ေန႔ကို အရက္ ဖန္ခြက္ ၃ ခြက္ပုံမွန္ေသာက္သုံးေနတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ မေသာက္သုံးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္
ကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ တစ္ဆခြဲခန႔္ ပိုမ်ားေနပါတယ္။

၈။ ေရဒီယို ဓာတ္ေရာင္ျခည္မ်ားနဲ႔ ထိေတြ႕ခံထားရျခင္း။

ရင္သားကင္ဆာမဟုတ္ဘဲ တစ္ျခားေသာ ကင္ဆာေရာဂါေတြကို ဓာတ္ေရာင္ျခည္ ကုသမႈ ခံယူခဲ့တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာလည္း ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ပိုမ်ားေနပါတယ္။

၉။ ေဟာ္မုန္းအစားထိုး ကုသမႈမ်ားခံယူထားျခင္း။

ေဟာ္မုန္းအစားထိုးကုသမႈမ်ားခံယူထားတဲ့ အခ်ိန္သမီးေတြနဲ႔ သေႏၶတားေဆးေတြ ေသာက္သုံးထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာလည္း အီစထ႐ိုဂ်င္ပမာဏ မ်ားေနတဲ့ အတြက္ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ရွိပါတယ္။

၁၀။ အလုပ္အကိုင္ အႏၲရာယ္မ်ား။

ကင္ဆာျဖစ္ေစေသာ အရာ( ကာဆီႏိုဂ်င္မ်ား)၊ ခႏၶာကိုယ္တြင္း ဂလင္းမ်ားကို ေႏွာက္ယွက္ႏိုင္တဲ့ အရာမ်ားနဲ႔ အလုပ္ခြင္မွာ ထိေတြ႕ေနရမယ္ဆိုရင္ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ပိုျမင့္မားတယ္လို႔ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္က ေလ့လာခ်က္တစ္ခုက ဆိုပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ညဘက္ အလုပ္လုပ္ရတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာလည္း ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ျမင့္မားႏိုင္တယ္လို႔ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္က ေလ့လာခ်က္တစ္ခုမွာ ဆိုထားေပမဲ့ ဒီေကာက္ခ်က္နဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး ထပ္ၿပီးေလ့လာမႈေတြ လုပ္ဖို႔ လိုအပ္ေနပါေသးတယ္။

အလွျပင္ပစၥည္းမ်ားနဲ႔ ရင္သားကင္ဆာ အႏၲရာယ္။

အလွျပင္ပစၥည္းမ်ားကို ရင္သားထဲ ခြဲစိတ္ထည့္သြင္းထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ရင္သားကင္ဆာေၾကာင့္ ေသဆုံးႏိုင္ေျခ ျမင့္မားၿပီး ဘာ အလွျပင္ပစၥည္းမွ မထည့္ထားတဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြ ထက္ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္း ပိုျမင့္မားေနတယ္လို႔
သိရပါတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကေတာ့ ဒီလို အလွျပင္ ပစၥည္းေတြက ကင္ဆာဆဲလ္ေတြကို စစ္ေဆးေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ဖုံးထားေပးတဲ့ အတြက္ ျဖစ္ၿပီး ရင္သားတစ္ရႈးမ်ားကို ေျပာင္းလဲပစ္ႏိုင္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။

ရင္သားကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားမ်ား။

ရင္သားကင္ဆာေတြကို ခြဲျခားႏိုင္တဲ့ (၂) မ်ိဳးကေတာ့

Ductal carcinoma လို႔ေခၚတဲ့ ႏို႔ရည္သယ္ ႁပြန္ေတြမွာ စတင္ျဖစ္ပြားတဲ့ ရင္သားကင္ဆာ မ်ိဳး ျဖစ္ၿပီး အေတြ႕ရမ်ားတဲ့ ကင္ဆာမ်ိဳးလည္း ျဖစ္ပါတယ္။

Lobular carcinoma လို႔ေခၚတဲ့ ရင္သားတစ္ရႈးေတြမွာ စတင္ျဖစ္ပြားတဲ့ ကင္ဆာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။

ျပန႔္ပြားတတ္တဲ့ ရင္သားကင္ဆာဆိုတာ ႏို႔ရည္ထုတ္လုပ္ေပးတဲ့ ဂလင္းမ်ားနဲ႔ ႏို႔ရည္သည္ႁပြန္မ်ားမွ စတင္ၿပီး ကင္ဆာလ္ဆဲမ်ားက အနီးအနားရွိအဂၤါမ်ားထံ ကူးစက္သြားကာ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ တစ္ျခားေသာ အဂၤါမ်ားထံ ကင္ဆာမ်ဳိးကုိေခၚတာ ျဖစ္ပါတယ္။

မျပန႔္ပြားတတ္တဲ့ ရင္သားကင္ဆာ ဆိုတာကေတာ့ ကင္ဆာဆဲမ်ားက ရင္သားတစ္ရႈးမ်ားမွာ ျဖစ္ပြားၿပီး တစ္ျခား အဂၤါအစိတ္အပိုင္းမ်ားသို႔ မကူးစက္တတ္တဲ့ ကင္ဆာမ်ိဳး ျဖစ္ပါတယ္။ သို႔ေပမဲ့ ဒီဆဲလ္ေတြက ေနာက္ပိုင္းမွာ ျပန႔္ပြားတတ္တဲ့ ရင္သားကင္ဆာ အျဖစ္ေျပာင္းလဲသြားႏိုင္ပါတယ္။

ေရာဂါ စစ္ေဆးမႈ နည္းလမ္းမ်ား။

အမ်ဳိးသမီး အမ်ားစုကေတာ့ ရင္သားမွာ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ေတြ႕ရွိလို႔ ေဆးခန္း လာျပရာမွ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ေနတယ္ဆိုတာကို သိၾကရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါလကၡဏာေတြက သိသိသာသာ မျဖစ္ေသးဘဲ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ေနသလားဆိုတာကို စစ္ေဆးခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေအာက္ပါနည္းလမ္းေတြက ကူညီေပးပါလိမ့္မယ္။

ရင္သား စစ္ေဆးမႈ နည္းလမ္း။

ဆရာဝန္ အေနနဲ႔ လူနာရဲ႕ ရင္သားမွာ အက်ိတ္၊ အဖုေတြနဲ႔ တစ္ျခားေသာ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ရွိမရွိဆိုတာ စစ္ေဆးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ပုံရိပ္ေဖာ္ စစ္ေဆးမႈမ်ား၊

mammogram ဆုိတဲ့ x-ray ပမာဏ နည္းနည္းနဲ႔ ရင္သားအတြင္းက ပုံရိပ္ေတြကုိ ပုံေဖာ္ေပးေပးတဲ့ စနစ္တစ္မ်ိဳး ျဖစ္ၿပီး အဖုအက်ိတ္ေတြနဲ႔ တစ္ရႈးေတြ ပုံမွန္မဟုတ္တာကို ျပသေပးႏိုင္ပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံမွာ mammogram ဟာ ကင္ဆာမဟုတ္ဘဲ ပုံမွန္မဟုတ္တဲ့ တစ္ရႈးဧရိယာေတြကိုပါ ျပသေပးတဲ့ အတြက္ ဒီလိုမ်ိဳး mammogram မွာ ကင္ဆာလို႔ ထင္ရတဲ့ အဖုအက်ိတ္ေတြ ေတြ႕ၿပီဆိုရင္ ေနာက္ထပ္စစ္ေဆးမႈေတြကိုပါ ျပဳလုပ္သင့္ပါတယ္။

ultrasound (ႏႈန္းလြန္အသံလႈိင္း) စစ္ေဆးမႈ။

ဒီ စစ္ေဆးမႈေတြကေတာ့ တစ္ရႈးေတြလား၊ ျပည္တည္အိတ္လားဆိုတာကို ခြဲျခားေပးႏိုင္ပါတယ္။

MRI scan။

MRI (Magnetic resonance imaging ) ဆိုတာကေတာ့ သံလိုက္စက္ကြင္းေတြနဲ႔ ေရဒီယိုလႈိင္းေတြကို သုံးၿပီး ခႏၶာကိုယ္အတြင္းအဂၤါေတြနဲ႔ ခႏၶာကိုယ္အတြင္းက တစ္ရႈးေတြကို တိက်တဲ့ ပုံရိပ္မ်ား အျဖစ္ပုံေဖာ္ေပးတဲ့ နည္းစနစ္ တစ္မ်ိဳးပါ။ တစ္ခါတစ္ရံမွာေတာ့ ပုံရိပ္မ်ား ျပတ္ျပတ္သားသားေပၚေစရန္အတြက္ လူနာေတြရဲ႕ အေၾကာအတြင္းသို႔ အရည္တစ္မ်ိဳးကို ထိုးသြင္းေပးၿပီး MRI scan ေတြကို ျပဳလုပ္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။

အသားမွ်င္တို႔ကို ဓာတ္ခြဲ စစ္ေဆးျခင္း။

ဓာတ္ခြဲခန္းတြင္း စစ္ေဆးရန္အတြက္ တစ္ရႈးေတြကို ခြဲထုတ္ၿပီး စစ္ေဆးတဲ့ နည္းလမ္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကေတာ့ ဒီဆဲလ္ေတြက ကင္ဆာ ျဖစ္ေနၿပီလား၊ ဘယ္လို ကင္ဆာမ်ိဳးလဲ၊ ေဟာ္မုန္းနဲ႔ ဓာတ္တဲ့ရဲ႕လားဆိုတာကို သိႏိုင္ပါတယ္။

ရင္သားကင္ဆာစစ္ေဆးမႈေတြက ကင္ဆာရဲ႕အဆင့္ကို

အက်ိတ္ရဲ႕ အ႐ြယ္အစား၊
ဘယ္ေနရာ အထိ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနၿပီလဲ၊
ပ်ံ႕ပြားႏိုင္သလား၊ မပ်ံ႕ပြားႏိုင္ဘူးလား၊
ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ဘယ္ေနရာအထိ ေရာက္ေနၿပီလဲဆိုတာကို ဆုံးျဖတ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ရင္သားကင္ဆာစစ္ေဆးမႈေတြနဲ႔ အဆင့္သတ္မွတ္မႈေတြက ရင္သားကင္ဆာကေန ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ဖို႔ အတြက္ အရမ္းအေရးႀကီးတဲ့ အရာေတြ ျဖစ္ၿပီး ဘယ္လို ကုသမႈမ်ိဳး ခံရယူရမလဲဆိုတာကိုပါ ဆုံးျဖတ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။

ကုသမႈ နည္းလမ္းမ်ား။

ဘယ္လို ေရာဂါမ်ိဳးမဆို ျဖစ္ေနသလား ဆိုတာကို အရင္သိဖို႔က အရမ္း အေရးႀကီးပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ကင္ဆာလို ေရာဂါမ်ိဳးမွာ ေရာဂါ မရင့္ေသးခင္မွာ ကုသႏိုင္မယ္ဆိုရင္ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ေျခ မ်ားတဲ့ အတြက္ ေစာေစာသိၿပီး ေစာေစာ ကုသဖို႔ ကအေကာင္းဆုံးပါပဲ။ ဒီအပိုင္းေလးမွာေတာ့ ရင္သားကင္ဆာကို ကုသႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြကို ေဖာ္ျပေပးသြားမွာပါ။

ရင္သားကင္ဆာကို ဘယ္နည္းလမ္းနဲ႔ ကုသမလဲဆိုတာက-

• ရင္သားကင္ဆာ အမ်ိဳးအစား၊
•  ရင္သားကင္ဆာရဲ႕ အဆင့္သတ္မွတ္ခ်က္၊
•  ေဟာ္မုန္း ဓာတ္မ်ားအေပၚ တုံ႔ျပန္ႏိုင္စြမ္း၊
•  လူနာရဲ႕ အသက္အ႐ြယ္၊ က်န္းမာေရး စတဲ့ အေျခအေန မ်ားအေပၚ မူတည္ၿပီး ဆုံးျဖတ္ရတာပါ။

အဓိက ကုသမႈဆိုင္ရာ နည္းလမ္းေတြကေတာ့-

•  ေရဒီယိုဓာတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ကုသျခင္း၊
•  ခြဲစိတ္ကုသျခင္း
• ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ကိုယ္ခံအားစနစ္ကို အသုံးျပဳၿပီး ကင္ဆာလ္ေရာဂါကို ကုသျခင္း။
•  ေဟာ္မုန္းဓာတ္နဲ႔ ကုသျခင္း၊
•  ဓာတုနည္းလမ္းနဲ႔ ကုသျခင္း (chemotherapy)

အထက္က ေျပာခဲ့သလိုပဲ ဘယ္လို နည္းလမ္းနဲ႔ ကုသမလဲဆိုတာ ကင္ဆာရဲ႕ အဆင့္၊ က်န္းမာေရး အေျခအေနနဲ႔ လူနာရဲ႕ အျခားေသာ အေျခအေနမ်ားအေပၚ မူတည္ၿပီးဆုံးျဖတ္ရတာပါ။

ခြဲစိတ္မႈ 

ခြဲစိတ္မႈလုပ္မယ္ဆိုရင္ ေရာဂါ စစ္ေဆးမႈ ရလာဒ္မွ အေျခအေနနဲ႔ လူနာရဲ႕ အေျခအေနေပၚ မူတည္ၿပီး ဆုံးျဖတ္ရတာပါ။ ကုသႏိုင္တဲ့ ခြဲစိတ္မႈ အမ်ိဳးအစားေတြကေတာ့

Lumpectomy၊

အက်ိတ္နဲ႔ အက်ိတ္နားတစ္ဝိုက္က က်န္းမာေနတဲ့ တစ္ရႈးမ်ားကို ပါ ဖယ္ရွားေပးတဲ့ နည္းလမ္း ျဖစ္ၿပီး ဒီနည္းလမ္းက ကင္ဆာ ပ်ံ႕ပြားျခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ အက်ိတ္က ေသးေနၿပီး တစ္ျခားပတ္ဝန္းက်င္ တစ္ရႈးေတြနားက ေန ခြဲထုတ္ပစ္ဖို႔ လြယ္တယ္ဆိုရင္ ဒီနည္းလမ္းကို သုံးေလ့ ရွိပါတယ္။

Mastectomy (သားျမတ္ျဖတ္ထုတ္ျခင္း)။

သားျမတ္ျဖတ္ထုတ္ျခင္းဆိုတာကေတာ့ ႏို႔ရည္ထုတ္လုပ္ေပးတဲ့ ဂလင္းမ်ား၊ ႏို႔ရည္သယ္ႁပြန္မ်ား၊ ရင္သားေခါင္း၊ ရင္သားေခါင္းပါတ္ဝန္းက်င္က အနက္ေရာင္ အနားသားနဲ႔ အေရျပားတစ္ခ်ိဳ႕ကို ခြဲထုတ္ျခင္းကို ေျပာတာပါ။ radical mastectomy ဆိုတဲ့ လုံးဝ အျမစ္ျပတ္ ခြဲထုတ္ျခင္းဆိုတာကေတာ့ ရင္သား၊ ရင္ဘက္ေပၚက ႂကြက္သားေတြ နဲ႕ ခ်ိဳင္းၾကားအတြင္းက Lymph nodes လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးျဖဴဆဲလ္တစ္ရႈးမ်ား ကိုပါ ဖယ္ရွားပစ္ျခင္းကိုေခၚတာပါ။

Sentinel node biopsy။

Sentinel node biopsy ဆိုတာကေတာ့ ကင္ဆာအက်ိတ္ကေန ေသြးျဖဴေၾကာေတြကို ေက်ာ္ၿပီး ေရာက္ေနသလားဆိုတာကို ဆုံးျဖတ္တဲ့ ခြဲစိတ္မႈ နည္းလမ္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကို ရင္သားကင္ဆာကို ဆုံးျဖတ္တဲ့ ေနရာမွာ အသုံးျပဳပါတယ္။ sentinel nodes ဆိုတာ ကင္ဆာက်ိတ္ကေန ေသြးျဖဴေၾကာေတြထဲ ပ်ံ႕ႏွံစီးဆင္းရာမွာ ပထမဆုံး ေတြ႕ရတဲ့ Lymph nodes လို႔ေခၚတဲ့ ေသြးျဖဴဆဲလ္တစ္ရႈးမ်ား ေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကို လုပ္ရာမွာ ခြဲစိတ္ဆရာဝန္က ေျခရာခံအရည္ေတြကို ေသြးေၾကာတြင္းထိုးသြင္းၿပီး sentinel nodes ေတြကို ဆုံးျဖတ္ပါတယ္။ sentinel nodes ေတြကို ေတြ႕ၿပီဆိုရင္ ခြဲထုတ္ၿပီး ဓာတ္ခြဲခန္းမွာ စစ္ေဆးပါတယ္။ sentinel nodes ေတြမွာ ကင္ဆာလ္ဆဲလ္ေတြကို မေတြ႕ရဘူးဆိုရင္ ကင္ဆာက မပ်ံ႕ႏွံ႔ႏိုင္တဲ့ အတြက္ တစ္ျခားေသာ ေသြးျဖဴဆဲလ္တစ္ရႈးမ်ား မ်ားကို ခြဲထုတ္စရာမလိုပါဘူး။ တကယ္လို႔ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြကို ေတြ႕ရမယ္ဆိုရင္ ခြဲစိတ္ဆရာဝန္ကို တစ္ျခားေသာ ေသြးျဖဴဆဲလ္တစ္ရႈးမ်ား မ်ားကုိပါ ခြဲထုတ္ဖို႔ အႀကံေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို ခြဲထုတ္လိုက္ျခင္း ျဖင့္ ေသြးျဖဴေၾကာ ႁပြန္စနစ္မွ တစ္ျခား ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္း ေတြသို႔ ပ်ံ႕ႏွံ႔ျခင္းကို ကာကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။

Axillary lymph node dissection (ခ်ိဳင္းၾကားမွ ေသြးျဖဴတစ္ရႈးမ်ားကို ခြဲထုတ္ျခင္း) ။

ဒီနည္းလမ္းက အေပၚက နည္းလမ္းနဲ႔ ဆက္ႏႊယ္ေနပါတယ္။ ဂိတ္ေစာင့္ ေသြးျဖဴတစ္ရႈးလို႔ေခၚတဲ့
sentinel node ေတြမွာ ကင္ဆဲလ္ေတြ ေတြ႕ေနရၿပီဆိုရင္ ခြဲစိတ္ဆရာဝန္က ခ်ိဳင္းၾကားတြင္းရွိ ေသြးျဖဴ တစ္ရႈးမ်ားကိုပါ ခြဲထုတ္ၿပီး ကင္ဆာ မပ်ံ႕ပြားေအာင္ ထိန္းသိန္းေပးတဲ့ နည္းစနစ္ျဖစ္ပါတယ္။

ျပန္လည္ တည္ေဆာင္ျခင္း။

ရင္သားခြဲစိတ္မႈ အၿပီးမွာ ရင္သားကို တစ္ျခားေသာ ပုံမွန္ရင္သားမ်ားနဲ႔ တူေစရန္ ရင္သားျပန္လည္တည္ေဆာက္ျခင္းကို ေခၚတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလို တည္ေဆာက္ျခင္းကို သားျမတ္ျဖတ္ထုတ္ျခင္း အၿပီးမွာ တစ္ခါတည္းလုပ္လိုက္တာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေနာက္ပိုင္းမွ လုပ္တာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ျပဳလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ခြဲစိတ္ဆရာဝန္က ရင္သားမွာ ထည့္သြင္းဖို႔အတြက္ ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ တစ္ျခားေသာ ေနရာက တစ္ရႈးေတြကို အသုံးျပဳမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

ေရဒီယိုဓာတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ကုသျခင္း (Radiation therapy)။

အက်ိတ္အတြင္းရွိ ကင္ဆာဆဲလ္ မ်ားဖ်က္ဆီးရန္အတြက္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ ေရဒီယို ဓာတ္ေရာင္ျခည္နဲ႔ ့ကုသမႈ နည္းလမ္းျဖစ္ပါတယ္။ ဒီနည္းလမ္းကို ဓာတုကုထုံး၊ ခြဲစိတ္မႈ နည္းလမ္းေတြနဲ႔ တြဲသုံးေလ့ရွိၿပီး ကင္ဆာဆဲလ္ လက္က်န္မ်ားကို သတ္ပစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရဒီယို ဓာတ္ေရာင္ျခည္ကုသမႈဟာ တစ္ခ်ိန္ကို မိနစ္အနည္းငယ္ၾကာျမင့္ၿပီး လူနာအေနနဲ႔ တစ္ပတ္ကို ၃ ခါကေန ၅ ခါ အထိကို ၃ ပတ္မွ ၆ ပတ္အထိ ကုသမႈ ခံယူဖို႔လိုပါတယ္။ ၾကာခ်ိန္နဲ႔ အရည္အတြက္ကေတာ့ ကင္ဆာပမာဏ အေပၚမူတည္ပါတယ္။ ရင္သားကင္ဆာ အမ်ိဳးအစားေပၚမူတည္ၿပီး ဘယ္လို ဓာတ္ေရာင္ျခည္ ကုသမႈ ခံယူမလဲဆုိ ဆုံးျဖတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကေတာ့ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္ျခင္း၊ ေသြးျဖဴအရည္ၾကည္မ်ား တစ္ရႈးတြင္း စုမိျခင္းေၾကာင့္ လက္၊ ေျခေထာက္မ်ား ေရာင္ရမ္းျခင္း( lymphedema) ၊ ရင္သားအေရျပားမည္းလာျခင္းနဲ႔ ရင္သားအေရျပားယားယံျခင္း တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

ဓာတုကုထုံး (Chemotherapy)။

ဆဲလ္မ်ားကို အဆိပ္အေတာက္ျဖစ္ေစတဲ့ ေဆးဝါးမ်ားသုံးၿပီး ကင္ဆာဆဲလ္မ်ားကို ကုသတဲ့ နည္းလမ္းျဖစ္ပါတယ္။ အက်ိတ္က အရမ္းႀကီးေနၿပီး ခြဲစိတ္မႈ လုပ္မယ္ဆိုရင္ ခြဲစိတ္မႈလုပ္ရာမွာ အက်ိတ္ကို ဖယ္ရွားရ လြယ္ကူေစဖို႔ ဓာတု ကုထုံးကို သုံးၿပီး အက်ိတ္ကို ရႈံ႕သြားေအာင္ အရင္လုပ္ေလ့ရွိပါတယ္။ ရင္သားကင္ဆာက တစ္ျခားေသာ ခႏၶာကိုယ္ အစိတ္အပိုင္းေတြ ထိပ်ံ႕ႏွံ႔သြားၿပီဆိုရင္လည္း ေရာဂါလကၡဏာ သက္သာေစရန္အတြက္ ဓာတု ကုုထုံးကို ကုသေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အီစထ႐ိုဂ်င္ေတြက ရင္သားကင္ဆာ ႀကီးထြားလာျခင္းကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အတြက္ အီစထ႐ိုဂ်င္ ထုတ္လုပ္မႈ နည္းပါးသြားေစရန္အတြက္လည္း ဒီနည္းလမ္းကိုသုံးေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကေတာ့ ပ်ိဳ႕အန္ျခင္း၊ မအီမသာ ျဖစ္ျခင္း၊ အစာစားခ်င္စိတ္နည္းပါးျခင္း၊ အပင္ပန္းလြယ္ျခင္း၊ ပါးစပ္မ်ား နာက်င္ျခင္း၊ ဆံပင္ကြၽတ္ျခင္း၊ ကူးစက္ေရာဂါ ကူးစက္ခံရႏိုင္ေျခ ပိုျမင့္လားျခင္းတို႔ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။

ေဟာ္မုန္းတားဆီးၿပီး ကုသျခင္း။

ေဟာ္မုန္းတားဆီးၿပီး ကုသျခင္းဆိုတာက ေဟာ္မုန္းကုိ တုံ႕ျပန္တဲ့ ရင္သားကင္ဆာေတြ ျပန္ျဖစ္ျခင္းကို တားဆီးရာမွာ အသုံးျပဳပါတယ္။ ဒီ ရင္သားကင္ဆာေတြကို estrogen receptive (ER) positive နဲ႔ progesterone ္receptor (PR) positive ကင္ဆာေတြလို႔ေခၚေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ရင္သားကင္ဆာ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက estrogen receptive (ER) positive ကင္ဆာေတြ ျဖစ္ၿပီး estrogen receptive (ER) positive ဆိုတာက အီစထ႐ိုဂ်င္ ေဟာ္မုန္းေၾကာင့္ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြ ႀကီးထြားလာတဲ့ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြကို ျဖစ္ပါတယ္။ အထက္ပါ ၈၅ ရာခိုင္ႏႈန္းထဲက ၆၅ ရာခိုင္ႏႈန္း ကေတာ့ progesterone receptor (PR) positive လို႔ေခၚပါတယ္။ ဒီကင္ဆာေတြက်ေတာ့ ပ႐ိုဂ်က္စတီရုန္း ေဟာ္မုန္းကို တုံ႔ျပန္ၿပီး ႀကီးထြားလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။

ခြဲစိတ္ၿပီး၊ ဓာတုကုသမႈ အၿပီး၊ ေရဒီယို ဓာတ္ေရာင္ျခည္ ျဖင့္ ကုသမႈ အၿပီးမွာေတာ့ ေဟာ္မုန္းတားဆီးၿပီး ကုသျခင္းက အီစထ႐ိုဂ်င္ရဲ႕ အက်ိဳးဆက္ေတြကို တားဆီးၿပီး ကင္ဆာ ျပန္မျဖစ္လာေအာင္ ကာကြယ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ေဟာ္မုန္းတားဆီးၿပီး ကုသျခင္းကို ခြဲစိတ္မႈေတြနဲ႔ တြဲကာ ကုသေလ့ ရွိၾကေပမဲ့ တစ္ခါတစ္ရံမွာေတာ့ ကင္ဆာက်ိတ္ရႈံ႕သြားေစရန္ မခြဲစိတ္ခင္ ကုသေလ့ရွိၾကပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဒီနည္းလမ္းက ခြဲစိတ္ျခင္း၊ ဓာတု ကုထုံးနဲ႔ ေရဒီယို ဓာတ္ေရာင္ျခည္ျဖင့္ ကုသျခင္းကို ခံယူလို႔ မရတဲ့ လူနာေတြ အတြက္ တစ္ခုတည္းေသာ နည္းလမ္းလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ကုသမႈ ခံယူအၿပီး ေဟာ္မုန္းကို တားဆီးေပးထားတဲ့ အာနိသင္ေတြက ၅ ႏွစ္အထိ ၾကာျမင့္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဟာ္မုန္းကို မတုံ႔ျပန္တဲ့ ကင္ဆာေတြဆိုရင္ေတာ့ ဒီနည္းလမ္းက ဘာမွ သက္ေရာက္မႈ မရွိပါဘူး။ ေဟာ္မုန္းတားဆီးၿပီး ကုသျခင္းရဲ႕ ဥပမာေတြကေတာ့-

•  tamoxifen ( ရင္သားတစ္ရႈးေတြ အတြင္းမွာ အီစထ႐ိုဂ်င္ေဟာ္မုန္းေတြရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြကို ေႏွာင့္ယွက္တဲ့ ေဆးဝါး။
• aromatase inhibitors (အီစထ႐ို ဂ်င္ေဟာ္မုန္း ျဖစ္လာတဲ့ ေနရာမွ ကူညီေပးတဲ့ အင္ဇိုင္းကို တားဆီးတဲ့ ေဆးဝါး)
•  မ်ိဳးဥ အိမ္ခြဲထုတ္ျခင္း၊ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ကို တားဆီးေပးႏိုင္တဲ့ ေဆးဝါး တို႔ျဖစ္ပါတယ္။
• ေဟာ္မုန္းတားဆီး ကုသတဲ့ နည္းလမ္းေတြက အမ်ိဳးသမီးေတြရဲ႕ သေႏၶေအာင္ႏိုင္စြမ္းကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။

ဘယ္လို ကင္ဆာမ်ိဳးပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ကုသမႈ ခံယူမယ္ဆိုရင္ ဒီနည္းလမ္းေတြမွာ ဆိုး႐ြားတဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြရွိပါတယ္။ လူနာေတြ အေနနဲ႔ ဒီလို ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြကို အနည္းဆုံး ျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လို လုပ္ရမလဲဆိုတာနဲ႔ ဘယ္လို ကုသမႈနည္းလမ္းကို ေ႐ြးခ်ယ္ရမလဲဆိုတာကို ဆရာဝန္နဲ႔ အရင္တိုင္ပင္သင့္ပါတယ္။

နိဂုံး။

အဆင့္ ၀ နဲ႔ အဆင့္ ၁ ရင္သားကင္ဆာ ျဖစ္ေနခ်ိန္မွာ ကုသမႈ ခံယူလိုက္ႏိုင္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြဟာ ေနာက္ ၅ ႏွစ္အထိ အသက္ရွင္ႏိုင္ေျခ ၁၀၀ ရာခိုင္ႏႈန္း အျပည့္အဝ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဆင့္ ၄ ထိ ေရာက္ၿပီးမွ ကုသမႈ ခံယူမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ေနာက္ ၅ ႏွစ္အထိ အသက္ရွင္ႏိုင္ေျခက ၂၂ ရာခိုင္ႏႈန္းသာရွိပါေတာ့တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ကင္ဆာ ေရာဂါ လကၡဏာေတြကို ေစာေစာစီးစီး သိထားဖို႔ က အရမ္းအေရးႀကီးပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးေတြအေနနဲ႕ ျဖစ္ႏိုင္မယ္ဆိုရင္
ေဆး႐ုံ၊ ေဆးခန္းေတြမွာ ပုံမွန္ ေဆးစစ္မႈ လုပ္ေနဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္ပြားျခင္းကို ေသခ်ာေပါက္တားဆီးႏိုင္မယ္ နည္းလမ္းေတြကေတာ့ မရွိေသးပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ေနထိုင္စားေသာက္မႈ ပုံစံေတြကို ေျပာင္းလဲလိုက္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ ရင္သားကင္ဆာနဲ႔ တစ္ျခားကင္ဆာ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခေတြကို သိသိသာသာေလွ်ာ့ခ်ေပးႏိုင္ပါတယ္။ အဲ့ဒါေတြကေတာ့ အလြန္အကြၽံအရက္ေသာက္ျခင္းကို ေရွာင္ျခင္း၊ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီၫြတ္ ဟင္းသီးဟင္း႐ြက္ေတြကိုစားသုံးျခင္း၊ ကိုယ္လက္ေလ့က်င့္ခန္း ပုံမွန္လုပ္ျခင္း၊ က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီၫြတ္တဲ့ body mass index (BMI) ကို ထိန္းသိန္းထားျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။